ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਸਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਭਿੰਨਤਾ ਵਾਲ਼ਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਰਾਸਤ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਕੁਝ ਅਦਭੁਤ ਨਮੂਨੇ ਹਨ ਜੋ ਅਕਸਰ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਰਾਂ ਕੋਲ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਫੈਲਣ ਲਈ ਅਸਾਧਾਰਣ ਯਾਦਗਾਰ ਹਨ।
ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਰਵੇਖਣ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਵਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਖੰਡ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 40 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਰਾਸਤੀ ਢਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਾਰਕ, ਰਾਜ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਾਰਕ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਕ ਟਰੱਸਟਾਂ ਅਧੀਨ ਵਿਰਾਸਤੀ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਥਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਅਣਗਿਣਤ ਰੂਪਾਂ, ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਵੇਖਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਬਜਟ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਵਿਧੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਆਮਦਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਨੌਖਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।