ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਖੂਨਦਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋੜਵੰਦ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਮਾਪੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖੂਨਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਈ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਖਨਊ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਡਾ. ਰਾਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਖੂਨ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏ.ਬੀ.ਓ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਸਿਸਟਮ, ਆਰਐੱਚ ਫੈਕਟਰ, ਐਂਟੀਬਾਡੀਜ਼ ਅਤੇ ਐਚ.ਐਲ.ਏ ਮੈਚਿੰਗ ਆਦਿ।
ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ?:ਖੂਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਕ ਏ.ਬੀ.ਓ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਏ, ਬੀ, ਏਬੀ ਅਤੇ ਓ। ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਖੂਨ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਮੂਹ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਹਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਬੱਚੇ ਦੇ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਮਾਂ ਜਾਂ ਪਿਤਾ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕਾਰਕ ਹਨ ਜੋ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖੂਨਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਕ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:
RH ਫੈਕਟਰ: Rh ਫੈਕਟਰ ਖੂਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ, ਜੋ ਖੂਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਰਐਚ ਪਾਜ਼ਿਟਿਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਰਐਚ ਨੈਗੇਟਿਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਆਰਐਚ ਕਾਰਕ ਵੱਖਰੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਖੂਨ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਜੇਕਰ ਬੱਚਾ Rh ਨੈਗੇਟਿਵ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ Rh ਪਾਜ਼ਿਟਿਵ ਹਨ, ਤਾਂ ਖੂਨਦਾਨ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਐਂਟੀਬਾਡੀਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ: ਖੂਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਐਂਟੀਬਾਡੀਜ਼ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਹਰੀ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੇਮੇਲ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਖੂਨ ਬੱਚੇ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਇਸਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਮਝ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਐਂਟੀਬਾਡੀਜ਼ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
HLA ਮੈਚਿੰਗ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ: ਖੂਨਦਾਨ ਵਿੱਚ HLA ਦਾ ਮੇਲ ਹੋਣਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। HLA ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ HLA ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਰੀਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਖੂਨਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਖੂਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ: ਡਾ. ਰਾਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਰਮਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੂਨਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਖੂਨਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਂਚ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਅਣਜਾਣ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਖੂਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਜਾਂ ਖੂਨਦਾਨ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਬਲੱਡ ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਹੀ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੂਨਦਾਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਆਮ ਖੂਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਾਨ ਕੀਤੇ ਖੂਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਲੱਡ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਜਾਂਚ, ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਂਚ, ਆਰ. ਐਚ ਟੈਸਟ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਖੂਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਖੂਨ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਖਾਸ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਖੂਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਬੱਚੇ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
