ਉੱਤਰਾਖੰਡ/ਦੇਹਰਾਦੂਨ:ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 48 ਘੰਟੇ ਬੀਤ ਗਏ ਹਨ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਕਈ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੱਕ ਅਤੇ ਰਾਮਨਗਰ ਤੋਂ ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਤੱਕ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਛੋਟੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਬਾਹਰ ਨਾ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਹੌਲ (ETV Bharat) ਰਾਮਨਗਰ 'ਚ ਇਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬਾਘ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸ਼ਿਕਾਰ: ਉੱਤਰਾਖੰਡ 'ਚ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਨੈਨੀਤਾਲ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਰਾਮਨਗਰ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ, ਇੱਥੇ 8 ਜਨਵਰੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜੰਗਲ 'ਚ ਲੱਕੜਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਗਈ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲੀ ਸੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਘਟਨਾ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ। ਔਰਤ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਜੰਗਲ 'ਚੋਂ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਨੇ ਖਾ ਲਿਆ ਸੀ।
ਸਥਾਨਕ ਵਾਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ: ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਜਦੋਂ ਸਰਚ ਅਭਿਆਨ ਚਲਾਇਆ ਤਾਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਕਿ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਬਾਘ ਨੇ ਖਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਜਤਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਘ ਨੂੰ ਫੜਨ ਅਤੇ ਪਿੰਜਰਾ ਲਗਾਉਣ ਵਰਗੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਘਿਰਾਓ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਗੁੱਸਾ ਸੀ ਕਿ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਟੀਮ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਇਲਾਕਾ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ।
ਰਾਮਨਗਰ 'ਚ ਬਾਘ ਦਾ ਆਤੰਕ: ਰਾਮਨਗਰ ਦੇ ਡੇਚੌਰੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਬਜ਼ੁਰਗ ਭੁਵਨ ਚੰਦਰ ਬੇਲਵਾਲ ਦੇ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣ ਗਿਆ। ਤਲਾਸ਼ੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਣ 'ਤੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗ ਭੁਵਨ ਚੰਦਰ ਬੇਲਵਾਲ ਦੀ ਬਾਘ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 38 ਸਾਲਾ ਪ੍ਰੇਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਘ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਮਨਗਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਾਘ ਨੇ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ ਹੈ।
ਬਾਘ ਅਤੇ ਹਾਥੀ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤ (ETV Bharat) ਬਾਘ ਨੂੰ ਫੜਨ ਵਿੱਚ ਜੁਟਿਆ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ:ਰਾਮਨਗਰ ਰੇਂਜ ਦੇ ਡੀਐਫਓ ਦਿਗੰਤ ਨਾਇਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਪੁਖਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਾਘ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਨਾ ਵਾਪਰੇ।
ਦੇਹਰਾਦੂਨ 'ਚ ਹਾਥੀ ਵੱਲੋਂ 2 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ:ਦੋਈਵਾਲਾ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਜੰਗਲ 'ਚ ਘਾਹ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਗਏ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਇਕ ਟਕਰ ਹਾਥੀ ਨੇ ਕੁਚਲ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਰਾਜੇਂਦਰ ਪਵਾਰ ਅਤੇ ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਥੀ ਦੇਹਰਾਦੂਨ-ਹਰਿਦੁਆਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇ 'ਤੇ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਂਦਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ।
ਰੁੜਕੀ 'ਚ ਹਾਥੀ ਵੱਲੋਂ ਕੁਚਲ ਕੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ:ਰੁੜਕੀ ਦੇ ਬੁਗਾਵਾਲਾ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਨੇ ਕੁਚਲ ਕੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸੋਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਉਮਰ 55 ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਚੰਪਾਵਤ 'ਚ ਬਾਘ ਦੀ ਮਿਲੀ ਲਾਸ਼ :ਚੰਪਾਵਤ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਬਾਘ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਬੇਹੱਦ ਚਿੰਤਤ ਹੈ। ਟਾਈਗਰ ਦੀ ਲਾਸ਼ 9 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਚੰਪਾਵਤ ਜ਼ਿਲਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਚੰਪਾਵਤ ਦੇ ਡੀਐਫਓ ਨਵੀਨ ਪੰਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਰ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਬਾਘ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਸਕੇਗਾ ਕਿ ਟਾਈਗਰ ਦੀ ਮੌਤ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਹੋਈ।
48 ਘੰਟਿਆਂ 'ਚ 6 ਮੌਤਾਂ (ETV Bharat) ਟਾਈਗਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਦਮ : ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੰਪਾਵਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਘਾਂ ਅਤੇ ਬਾਘਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਧੀਕ ਮੁੱਖ ਵਣ ਸੰਰਖਿਅਕ ਡਾ. ਵਿਵੇਕ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬਾਘ ਅਤੇ ਚੀਤੇ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚੰਪਾਵਤ ਵਿੱਚ ਬਾਘ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਭਾਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਹਰ ਪਹਿਲੂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਅਗਲੇਰੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਧੁੰਦ 'ਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਾਥੀਆਂ ਦਾ ਝੁੰਡ: ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਲਕਸਰ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਜਗਜੀਤਪੁਰ, ਮਿਸ਼ਰਪੁਰ ਅਤੇ ਨੂਰਪੁਰ ਆਦਿ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ 'ਚ ਹਾਥੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਲਗਾਤਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੋਈਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਵੀ ਡਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਧੁੰਦ ਕਾਰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਾਥੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਇਹ ਹੈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ :ਸਾਬਕਾ ਆਈਐਫਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨਾਤਨ ਸੋਨਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬਾਘ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਪਸ਼ੂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਮੋਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੇ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ ਗੋਫਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਲ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਤਾਜ਼ਾ ਘਟਨਾ ਇਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਸਾਬਕਾ ਆਈਐਫਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ 1972 ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਬਾਰੇ ਦਿੱਤੀ ਰਾਏ:ਸਨਾਤਨ ਸੋਨਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਹਮਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਹੁੰ ਜਾਂ ਦੰਦ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਉਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਫਟ ਟਾਰਗੇਟ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਜਾਜੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇੰਨੀ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਚਾਰੇ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਹਾਥੀ ਦੂਜੇ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਧੱਕਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿਣਤੀ ਕਾਰਨ ਹਾਥੀ ਜੰਗਲ ਛੱਡ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਲ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। 1972 ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਈਲਡ ਲਾਈਫ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਐਕਟ ਹੋਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੰਗਲ ਜਿੱਥੇ ਜਾਨਵਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਸੁੰਗੜ ਰਹੇ ਹਨ।
