ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਦਿਵਾਸੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਦਸ ਕਰੋੜ ਆਦਿਵਾਸੀ ਹਨ। ਕਬਾਇਲੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਮੀਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਵਿਲੱਖਣ ਹਨ। ਕੁਝ ਖੇਤਰੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸਮਰੂਪ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
TRIFED ਬਾਰੇ: TRIFED 6 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ 37ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਟਾਈਫਾਈਡ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ। TRIFED ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 6 ਅਗਸਤ 1987 ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ/ਖੇਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਾਮੂਲੀ ਜੰਗਲਾਤ ਉਤਪਾਦਨ (MFP) ਅਤੇ ਵਧੀਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਪਜ (SAP) ਦੇ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾਗਤ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। TRIFED ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਲਈ ਟਿਕਾਊ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਕਬਾਇਲੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ TRIFED ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਾਰਕੀਟ ਡਿਵੈਲਪਰ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ TRIFED ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਬਾਇਲੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਆਦਾਤਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਫਲਸਫਾ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ, ਸਾਧਨਾਂ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨਾਲ ਸਸ਼ਕਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਣ।
ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 339 ਦੇ ਤਹਿਤ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ 1960 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੇ 14 ਅਕਤੂਬਰ 1961 ਦੀ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ "ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਨਸਲੀ ਖੰਡ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਬਾਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਬਦ "ਆਦਿਵਾਸੀ" ('ਆਦਿ' = ਮੂਲ ਅਤੇ 'ਵਾਸੀ' = ਨਿਵਾਸੀ) ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲੇਬਰ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ "ਸਵਦੇਸ਼ੀ" ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
- TRIFED ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ:ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਬਾਇਲੀ ਆਬਾਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਕਬਾਇਲੀ ਆਬਾਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ।
- ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ।
- ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜ, ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਦੇ ਮੱਧ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਦਾਨੀ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਭੂਮੀ, ਦੋ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਕਬੀਲੇ ਵਸਦੇ ਹਨ।
- ਇਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ "ਆਦੀਵਾਸੀ" (ਆਦੀਵਾਸੀ ਲੋਕ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਟ੍ਰਾਈਫੈਡਟ੍ਰਾਈਡ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।
ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਯੋਜਨਾ: ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਉਚਿਤ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਕੀਮ ਜੰਗਲ-ਅਧਾਰਿਤ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੁਨਰ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ।
PMVDY-PMJVM:ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਨ ਧਨ ਯੋਜਨਾ (PMVDY) ਜਾਂ ਵਨ ਧਨ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ (VDVY) ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਕਾਸ ਮਿਸ਼ਨ (PMJVM): ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਮੰਤਰਾਲਾ ਆਪਣੀ ਏਜੰਸੀ ਕਬਾਇਲੀ ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (TRIFED) ਦੁਆਰਾ 'ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕਬਾਇਲੀ ਵਿਕਾਸ ਮਿਸ਼ਨ' (PMJVM) ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ TRIFED ਆਪਣੇ ਕਬਾਇਲੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਲਈ ਕਬਾਇਲੀ ਕਾਰੀਗਰਾਂ / ਸਪਲਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਪਛੜੀ ਸੰਪਰਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਈ-ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਐਕਸਪੋਜਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
