କଟକ: ଭାରତ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ପ୍ରଥମ ଯୋଦ୍ଧା ତଥା ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ଥିଲେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ । ଆଜି ହେଉଛି ସେହି ମହାପୁରୁଷଙ୍କ ତିରୋଧାନ ଦିବସ । ଆଜି ବି ମନେ ପଡେ ତାଙ୍କ ବିରତ୍ବର ଗାଥା । 1829 ମସିହା ଜାନୁଆରୀ 24 ତାରିଖରେ ଇହଲୀଳା ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ବକ୍ସି । ତେବେ ପାଇକ ବିଦ୍ରେହର ଏହି ମହାନାୟକ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇ କଟକରେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କ ସ୍ମୃତି ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦଳ ମତ ନିର୍ଵିଶେଷରେ ଏକାଠି ହୋଇଛନ୍ତି ସଵୁ ଦଳର ନେତା ଓ ସାଧାରଣ ଲୋକେ । ଏହି ଅବସରରେ ବକ୍ସିଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଦାବି ହୋଇଛି ।
ତେବେ ଜଗଵନ୍ଧୁ ଵିଦ୍ୟାଧର ମହାପାତ୍ର ଭ୍ରମରଵର ରାଏ ଵା ଵକ୍ସି ଜଗଵନ୍ଧୁ ଇଂରେଜ ଶାସନ ଵିରୋଧରେ ୧୮୧୭ ମସିହାରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଵା ପାଇକ ଵିଦ୍ରୋହର କର୍ଣ୍ଣଧାର ସାଜିଥିଲେ । ୧୮୫୭ର ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ଵ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଵିରୋଧରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଵା ଖୋର୍ଦ୍ଧାର ଏହି ପାଇକ ଵିଦ୍ରୋହର ନାୟକ ଵକ୍ସି ଜଗଵନ୍ଧୁ ମାତ୍ର ୪ ଶହ କନ୍ଧ ସୈନିକଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଵାଣପୁର ଓ ଘୁମୁସରରୁ ଵ୍ରିଟିଶ ସୈନ୍ୟଙ୍କୁ ତଡି ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ମହାନ ଯୋଦ୍ଧାଙ୍କର ଜୀଵନର ଶେଷ ସମୟ କଟିଛି କଟକ ସହରରେ । କଟକର ଵକ୍ସି ଵଜାର ଛକ ନିକଟରେ ଥିବା ଅସ୍ଥାୟୀ ଜେଲରେ ୧୮୨୫ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସେନା ଵକ୍ସି ଜଗଵନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଗୃହ ଵନ୍ଦୀ କରି ରଖିଥିଲେ । ତେଣୁ ଏହି ଛକର ନାଁ ବକ୍ସି ଵଜାର ରହିଛି । ୧୮୨୯ ମସିହା ଆଜିର ଦିନରେ କଟକରେ ଜେଲରେ ଥିବା ସମୟରେ ସହୀଦ ହୋଇଥିଲେ ବକ୍ସି ଜଗଵନ୍ଧୁ ।