भारतीय अर्थव्यवस्थेतील ग्राहकांचा आत्मविश्वास 125.2 पोहचण्याची शक्यता - Tracking Consumer Confidence

Indian Economy : सध्या ग्राहकांचा आत्मविश्वास सुधारला आहे. 2019 पासून ग्राहक आत्मविश्वास निर्देशांक 98.5 वर पोहचलाय. त्यामुळं भविष्यातील आत्मविश्वास निर्देशांक 125.2 वर पोहचेल, असा विश्वास वाटतोय.

हैद्राबाद Indian Economy : BSE सेन्सेक्स जवळजवळ 22 टक्क्यांनी वाढला आहे. एप्रिल 2023 मध्ये 61,112.44 वरून एप्रिल 2024 मध्ये 74,482.78 पर्यंत त्यात वाढ झालीय. यावरून भारतीय अर्थव्यवस्थेतील स्थिती अधिक मजबूत होण्याच्या दिशेनं वाटचाल करत असल्याचं दिसून येतं. एप्रिल 2024 च्या जागतिक आर्थिक आऊटलूकच्या अंदाजानुसार, 2024 आणि 2025 साठी भारतात लवचिक आर्थिक विकासदर दिसून आला आहे.

भारतीय अर्थव्यवस्था (ETV Bharat National Desk)

भारतानं 2024 मध्ये वार्षिक 6.8% चा वास्तविक सकल देशांतर्गत उत्पादन (GDP) वाढीचा दर गाठण्याचा अंदाज वर्तवला आहे, त्यानंतर 2025 मध्ये 6.5% प्रतिवर्षी किंचित घसरण होईल, अशी शक्यता आहे. आकडे चीनसह प्रमुख अर्थव्यवस्थांना ग्रहण लावण्याची शक्यता आहे. भारतीय अर्थव्यवस्था चालू वर्षात, तसेच पुढील वर्षीही हे अंदाजित विकास दर टिकवून ठेवेल याबद्दल अमिताभ बच्चन यांनी त्यांच्या लोकप्रिय टीव्ही शोमध्ये विचारलं की, "आत्मविश्वास? लॉक किया जाये?"

ग्राहकांच्या आत्मविश्वासाकडे आणि भारतीय ग्राहकांच्या भावनांना बळ देऊन अर्थव्यवस्थेला चालना देण्याच्या भूमिकेकडं पुरेसं लक्ष दिलं जात नाही. रिझर्व बँक ऑफ इंडिया (RBI) द्वारे अशा ग्राहकांच्या आत्मविश्वासाचा मागोवा द्वि-मासिक आधारावर घेतला जातो. यात उत्तरदात्यांच्या वर्तमान धारणा आणि एक वर्षापूर्वीच्या अपेक्षांवरील प्रश्नांचा समावेश असतो. सामान्य आर्थिक परिस्थिती, रोजगाराची परिस्थिती, एकूण किंमतीची परिस्थिती, स्वतःचे उत्पन्न आणि खर्चाचा यात समावेश आहे.

ग्राहक आत्मविश्वास निर्देशांक बचतीच्या संदर्भात भविष्यातील घडामोडींची जाणीव करून देतो. 100 पेक्षा जास्त स्कोअर आशावाद आणि बचत करण्याऐवजी खर्च करण्याची प्रवृत्ती दर्शवते, तर 100 पेक्षा कमी गुण निराशावाद सूचित करते.

भारतासाठी 2-11 मार्च 2024 या कालावधीत आयोजित केलेल्या नवीनतम सर्वेक्षणात 19 शहरांमधील 6,083 उत्तरदात्यांचा समावेश आहे. विशेष म्हणजे नमुन्यातील 50.8 टक्के महिला प्रतिसादकर्त्यांचा समावेश आहे. या सर्वेक्षणात अर्थव्यवस्थेच्या भावी स्थितीबाबत महत्त्वाची माहिती आहे. सध्याच्या परिस्थितीबाबत ग्राहकांचा आत्मविश्वास सुधारला आहे. 2019 च्या मध्यापासून तो सर्वोच्च पातळीवर आहे. मे 2021 मध्ये, हा निर्देशांक 48.5 वर घसरला होता, जो एका दशकापेक्षा अधिक काळातील सर्वात कमी होता. सध्या तो 98.5 वर आहे. तथापि, असा आत्मविश्वास अजूनही 100 च्या इष्टतम उंबरठ्यापेक्षा कमी आहे, जो अर्थव्यवस्थेतील निराशावादी भावना दर्शवितो. भविष्यातील अपेक्षा निर्देशांक 125.2 वर प्रचलित असलेल्या - 2019 पासून पुन्हा उच्चांकासह ग्राहकांना पुढील वर्षाबद्दल अधिक विश्वास वाटतो. मे 2021 मध्ये, हा आकडा 96.4 च्या मूल्यासह निराशावादी प्रदेशात घसरला होता.

मार्च 2023 ते जानेवारी 2024 दरम्यान नकारात्मक राहिलेल्या सद्य आर्थिक परिस्थितीबाबतच्या मार्च 2024 मध्ये सुधारल्या गेल्या आहेत. मार्च 2023 ते जानेवारी 2024 पर्यंत नकारात्मक राहिलेल्या रोजगाराबाबतच्या धारणा मार्च 2024 मध्ये तटस्थ (शून्य) झाल्या, तर मार्च 2024 मध्येही किंमत पातळी आणि चलनवाढ या दोन्ही गोष्टी नकारात्मक राहिल्या.

सध्याच्या खर्चाबाबतची धारणा, जरी सकारात्मक असली तरी, नोव्हेंबर 2023 पासून खालावली आहे. ग्राहक अत्यावश्यक वस्तूंवर खर्च करण्याबद्दल आशावादी आहेत, तर ते अनावश्यक वस्तूंवर खर्च करण्याबाबत निराशावादी आहेत. नोव्हेंबर 2023 पासून प्रचलित असलेल्या स्पष्ट सकारात्मक आणि वाढत्या भावनांसह, केवळ उत्पन्नाच्या संदर्भात आपण स्पष्ट आशावाद ओळखू शकतो.

हे ट्रेंड इतर येणाऱ्या डेटाद्वारे समर्थित असल्याचं दिसतं. उदाहरणार्थ, 26 एप्रिल 2024 रोजी सरकारनं जारी केलेल्या आकडेवारीनुसार, केंद्राच्या महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कायदा 2005 (MGNREGA) अंतर्गत ग्रामीण रोजगाराची हमी दिली आहे. जी ग्रामीण भागातील शेवटचा उपाय म्हणून काम करते.

अशाप्रकारे, मनरेगा अंतर्गत प्रति कुटुंब सरासरी रोजगार दिवस 2022-203 या आर्थिक वर्षात 47.84 पर्यंत घसरला. जो पाच वर्षातील नीचांकी आहे. येणाऱ्या डेटाचा आणखी एक संच, खरेदी व्यवस्थापकांच्या निर्देशांकानं मोजला जाणारा व्यवसाय आत्मविश्वास दर्शवितो, एप्रिल 2024 मध्ये 58.8 चा उच्चांक नोंदवला. एप्रिल PMI मूल्य, मागील महिन्याच्या 59.1 च्या आकड्यापेक्षा कमी असले तरी, चांगल्या मागणीमुळं व्यावसायिक भावनांना चालना मिळत असल्याचं सूचित करतं.

भारत ही मुख्यत्वे उपभोगावर चालणारी अर्थव्यवस्था आहे. ज्यामध्ये नाममात्र GDP पैकी 60% उपभोगावर अवलंबून आहे. असा उपभोग मुख्यत्वे ग्राहकांच्या डिस्पोजेबल उत्पन्नावर अवलंबून असतो. तथापि, हे ग्राहकांच्या आत्मविश्वासावर देखील अवलंबून असते, जे अनिश्चित काळात उपभोगात घट होण्यास कारणीभूत ठरते, इतर बाह्य परिस्थितींमुळं विकसित होत असलेल्या मंदीच्या परिस्थिती संभाव्यत: वाढवते. म्हणून, धोरणकर्त्यांनी जागरुक राहणे, आवश्यक आहे. ग्राहकांच्या विश्वासाचं मेट्रिक्स त्यांच्या आर्थिक मूल्यांकन, घोषणांमध्ये अविभाज्य आहेत. याची खात्री करणं आवश्यक आहे.