'राष्ट्रीय हातमाग सप्ताह' साजरा करण्यामागे 'हा' उद्देश; वाचा सविस्तर - National Handloom Week

National Handloom Week : दरवर्षी 7 ऑगस्ट हा दिवस भारतात 'राष्ट्रीय हातमाग दिन' (National Handloom Day) म्हणून साजरा केला जातो. तर राष्ट्रीय हातमाग सप्ताह हा 7 ते 14 एप्रिल या कालावधीत साजरा केला जातो.

हैदराबाद National Handloom Week :हातमाग व्यवसाय हा देशातील सर्वात जुन्या उद्योगांपैकी एक आहे. देशभरातील ग्रामीण भागातील लोक या व्यवसायाशी जोडले गेले आहेत. हातमाग उद्योग हा आपल्या समृद्ध आणि सांस्कृतिक इतिहासाचं प्रतीक आहे. शिवाय, विणकर आणि संबंधित कामगारांमध्ये 70 टक्क्यांहून अधिक महिला असल्यानं, हा उद्योग थेट महिलांच्या सक्षमीकरणाकडं लक्ष देतो.

भारतातील हातमाग हळूहळू नाहीसे होत आहेत : देशातील हातमाग उद्योगाला सक्षम बनवण्याच्या आणि हातमागांना जगभरात मान्यता मिळावी या उद्देशानं 'राष्ट्रीय हातमाग दिन' (National Handloom Day) साजरा केला जातो. 'हातमाग' हा आपल्या भारताच्या सांस्कृतिक वारशाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. कपड्यांपासून घराच्या सजावटीपर्यंत हातमागाच्या वस्तूचा विशेष समावेश केला जात आहे. हजारो वर्षे जुने असूनही भारतातील हातमाग क्षेत्र हळूहळू नाहीसे होत आहे.

हातमाग म्हणजे काय? : विजेचा वापर न करता कापड विणण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या 'लूम'ला "हातमाग" म्हणतात. हातमाग, ज्याला फ्रेम लूम देखील म्हणतात, सामान्यतः विणकरांच्या घरात ते आढळतात. विणण्याच्या मुख्य प्रक्रियेमध्ये सूत (लांबी) आणि वेफ्ट (रुंदी) असे दोन संच एकत्र विणणे समाविष्ट असतो.

हातमाग कापसाचे फायदे : विणकामाच्या प्रक्रिये दरम्यान सूत मानवी हाताळणीमुळं हातमागाचा अनुभव मऊ, आनंददायी आणि दीर्घकाळ टिकणारा गुण मिळतो. गिरण्यांमध्ये उत्पादित केलेल्या कापसाच्या तुलनेत, हाताने विणलेला कापूस चांगला असतो. जे कापड उन्हाळ्यात तुम्हाला थंड ठेवते आणि हिवाळ्यात ते तुम्हाला उबदार ठेवते.

हातमागावर विविध दृष्टीकोन : हातमागाच्या वस्तू आणि विणकाम हे अनेक शतकांपासून आपल्या संस्कृतीचा एक भाग आहेत. गेल्या काही दशकांमध्ये विणकर आणि ग्राहक यांच्यातील अंतरामध्ये लक्षणीय वाढ झाल्यामुळं ग्राहकांना आता असंख्य गैरसमज निमार्ण झाले आहेत. एक सामान्य गैरसमज असा आहे की, हातमाग सर्व कापूस विणण्यासाठी वापरला जातो. परंतु हे चुकीचं आहे. कारण मोठ्या गिरण्या आणि यंत्रमाग कपड्यांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कॉटन फॅब्रिकचा महत्त्वपूर्ण भाग तयार करतो. स्टोअरमध्ये विकले जाणारे बहुतेक सुती कपडे हाताने विणलेल्या फॅब्रिकपासून तयार केलेले नसतात.

राष्ट्रीय हातमाग सप्ताहाचा उद्देश: हातमाग उत्पादनांमध्ये रेशीम आणि हातमागाच्या साड्या, कपडे, गमछे, शाल, स्टोल्स, स्कार्फ, दुपट्टा आणि इतर तयार वस्तूंचा समावेश होतो. त्यामध्ये कार्पेट्स, रग्ज, चटई, बेडशीट आणि कव्हर्स, तसेच किचन लिनेन, हॅन्ड टॉवेल आणि नॅपकिन्स यांसारख्या घरगुती सामानाचा समावेश होतो. हातमाग सप्ताहाचा उद्देश वस्त्रोद्योग मंत्रालयाच्या एकात्मिक हँडलूम क्लस्टर विकास योजनेअंतर्गत हातमाग क्लस्टरद्वारे तयार केलेल्या विविध प्रकारच्या हातमाग वस्तूंचे प्रदर्शन करणं हा आहे.

हेही वाचा -