નવા પડકારો વચ્ચે પ્રથમ મુખ્યમંત્રી તરીકે ઓમર અબ્દુલ્લા J&K કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશનું કરશે નેતૃત્વ

ETV ભારતના મોઆઝમ મોહમ્મદ લખે છે કે, ઓમર અબ્દુલ્લા 2019માં કલમ 370 નાબૂદ અને વિભાજન પછી કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ અને કાશ્મીરના પ્રથમ સીએમનો કાર્યભાર સંભાળશે.

શ્રીનગર: નેશનલ કોન્ફેરન્સના ઉપાધ્યક્ષ ઓમર અબ્દુલ્લા માટે આ એકથી વધારે કારણો માટે એક નિર્ણાયક પળ હશે. એક કારણ આ પણ છે કે, 2019 માં ભારતીય જનતા પાર્ટીના નેતૃત્વવાળી સરકારમાં અનુચ્છેદ 370ને નાબૂદ કરવા અને તેને 2 કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશોમાં વિભાજિત કર્યા પછી તેઓ કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશના પહેલા મુખ્યમંત્રી બનશે.

વધુમાં તેમની પાસે મુખ્યમંત્રીના પૂર્ણ અધિકારો નહીં હોય. જે જાન્યુઆરી 2009માં પહેલી વાર રાજ્યની સત્તા સંભાળતી વખતે તેમની પાસે હતા. આ પણ પહેલી વાર છે કે, ગૃહ વિભાગ જે જમ્મુ કાશ્મીરની પોલિસને નિયંત્રીત કરતો હતો તે અધિકાર ક્ષેત્રથી બહાર હશે જેનાથી તેમની પાસે સરહદી રાજ્યમાં મહત્વપૂર્ણ સુરક્ષાના મુદ્દાઓ માટે નજીવા અધિકારો રહી જશે.

આ પહેલા ઓમર અબદુલ્લાના શાસન કાળમાં વિધાનસભાનો કાર્યકાળ 6 વર્ષનો હતો. જ્યારે તેઓ 38 વર્ષની ઉમરે સૌથી ઓછી ઉંમર ધરાવતા મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. જ્યારે તેઓ તત્કાલીન જમ્મુ કાશ્મીરના પૂર્ણ રુપથી મુખ્યમંત્રી રુપે કાર્ય નહીં કરી શકે. કેમકે લદ્દાખને એક અલગ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ બનાવી દેવામાં આવ્યો છે.

તો પણ ઓમર 16 ડિસેમ્બરના રોડ ડલ સરોવરના કિનારે શેર એ કાશ્મીર કન્વેંશન સેંટરમાં કાંટાળો તાજ પહેરવા માટે તૈયાર છે. 2019માં તત્કાલીન રાજ્યના પતનના વિરોધમાં કોઇ પણ વિરોધની શંકામાં રાજનૈતિક નેતાઓને કસ્ટડીમાં લઇને આ માટે આ વિશાળ સુવિધાને સબ જેલમાં બદલી દેવામાં આવી હતી.

ત્રીજી પેઢીના અબ્દુલ્લા જે 1998માં રાજનીતિમાં જોડાયા હતા. તેઓએ પડકારોનો સામનો કર્યો હતો. જેમાં જૂન 2024માં બારામુલ્લા ચૂંટણી ક્ષેત્રથી એન્જિનિયર રાશિદ સામેની લોકસભાની ચૂંટણીમાં હાર પણ શામેલ છે. જે 2002માં ગંદેરબલથી પોતાની પહેલી ચૂંટણી હારી ગયા હતા. જ્યાંથી 3 પેઢીઓથી અબ્દુલ્લા વિધાનસભા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. તેઓએ આ વખતે બડગામની સાથે સાથે તે ચૂંટણી વિસ્તાર પર ભરોસો મૂક્યો છે. જ્યારે તેઓ વધારે પડકારોનો સામનો કરી રહ્યા હતા. જેમાં જેલમાં બંધ લોકો દ્વારા તેમને હરાવવા માટે નવી દિલ્લીની યોજના સામે તેમનો આરોપ પણ શામેલ હતો.

પરંતુ ઓમરને વિશ્વાસ હતો કે, તે જીતી જશે, જ્યારે તેઓએ 19 ઓગસ્ટના રોજ શ્રીનગરમાં 'ગરિમા પહચાન અને વિકાસ' શીર્ષકથી નેશનલ કોન્ફરન્સનું ઘોષણાપત્ર જાહેર કર્યું હતું. જેમાં 12 ગેરંટી સિવાય રાજ્યનો દરજ્જો આપવાનું વચન આપવામાં આવ્યું હતું. ઘણા 'કિન્તુ' અને 'પરંતુ'ને ફગાવીને સરકાર બનાવવાના તેમના આશાવાદથી આ સ્પષ્ટ થાય છે. કેટલાક લોકો માટે આ આત્મવિશ્વાસ કેન્દ્રની સાથે છુપાયેલા સોદાથી ઉદ્ભવ્યો હતો.

પરંતુ, તાજેતરમાં સંપન્ન થયેલી વિધાનસભામાં 42 ચૂંટાયેલા ધારાસભ્યોની સાથે નેશનલ કોન્ફરન્સને સૌથી મોટી પાર્ટી જાહેર કરવાવાળા નિર્ણાયક આદેશે ટીકાકારોના મનમાંથી બધી ગેરસમજો દૂર કરી દીધી છે. બીજી બાજુ ભાજપ જે એનસીની યોજનાને નિષ્ફળ બનાવવા માટે મુખ્ય પક્ષ હતો. એકલા જમ્મુના 29 ધારાસભ્યો સાથે વિપક્ષમાં બેસશે. ભગવા પાર્ટી મુસ્લિમ બહુમતીવાળી ખીણમાં 47 માંથી 19 બેઠકો પર પોતાનું ખાતું ખોલવામાં નિષ્ફળ રહી હતી.

પોતાના મંત્રીમંડળ સાથે ઓમર જમ્મુ- કાશ્મીરના 14મા મુખ્યમંત્રી હશે. જે નવી દિલ્લીના 6 વર્ષના પ્રત્યક્ષ કેન્દ્રીય શાસનને સમાપ્ત કરી દેશે. જૂન 2018માં પીપલ્સ ડેમોક્રેટીક પાર્ટી અને ભારતીય જનતા પાર્ટીના નેતૃત્વવાળી ગઠબંધન સરકારના પડી ગયા પછી જમ્મુ કશ્મીરમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લગાવવામાં આવ્યું હતું. ત્યાર બાદ મોદીના નેતૃત્વ વાળી સરકાર દ્વારા અનુચ્છેદ 370ને હટાવી દેવાના અને રાજ્યને 2 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વિભાજિત કર્યા પછી તેને આગળ વધારી દેવાયું હતું.

હવે જ્યારે પોતાની પહેલી ચૂંટાયેલી સરકારનો રસ્તો સાફ થઇ ગયો છે. ગૃહ મંત્રાલયે 11 ઓક્ટોબરના રોજ એક જાહેરનામું બહાર પાડીને રાષ્ટ્રપતિ શાસનને હટાવી દીધું છે. જેનાથી ઓમરની સત્તા સંભાળવાનો રસ્તો સાફ થઇ ગયો છે. પરંતુ ઓમરને આગળ આવનારા પડકારોનો સંપૂર્ણ અહેસાસ થશે. આ તેમના ચૂંટણી અભિયાનના ભાષણોથી સ્પષ્ટ હતું. જેમાં તેઓ વિધાનસભાની કમજોરી ખુલ્લી કરતા હતા અને લોકોને આગળની સરકારોની હદની જાણકારી આપતા હતા.

કાયદાકીય અને વહીવટી શક્તિઓનો મોટો હિસ્સો ઉપરાજ્યપાલ પાસે છે. જે જમ્મુ અને કાશ્મીર અધિનિયમ 2019ની ધારા 55 ના ઉપ નિયમ 2(A) ના અંતર્ગત 'વ્યાપારમાં લેતી દેતી' ના નિયમોમાં સંશોધન દ્વારા આવ્યું છે. જેમાં IAS અને IPSની બદલી અને પોસ્ટિંગ, જમ્મુ કાશ્મીર પોલીસ, કાયદાકીય વ્યવસ્થા અને એડવોકેટ જનરલ સહિત કાયદાકીય અધિકારીઓની નિમણૂકના નિર્ણયોનો સમાવેશ થાય છે. નવા નિયમોમાં નવા નિયમો ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી બ્યૂરો, જેલ અને કાર્યવાહી અને અપીલ દાખલ કરવા પર લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરના નિયંત્રણને પણ વિસ્તૃત કરે છે.

આ સિવાય શાસનમાં એક મહત્વપૂર્ણ વ્યક્તિ, જમ્મુ કાશ્મીરના ગૃહ સચિવની નિમણૂક કરવાનો અધિકાર રાજ્યના ગૃહ વિભાગ પાસે હતો. નિયમ 50 નો ઉપ નિયમ 3ના ભાગ Bમાં એલજીને જમ્મુ અને કાશ્મીરના મુખ્ય સચિવ અને પોલીસ મહાનિર્દેશક (ડીજીપી) ની નિમણૂક પર કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલયને 'અગાઉનો સંદર્ભ' આપવા કહે છે, અગાઉ સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં ગૃહ સચિવની નિમણૂંકની પણ જરૂર પડી હતી. જેમાં કેન્દ્રની મંજૂરી મળી ગઇ હતી.

પરંતુ તેમણે મતદાતાઓથી છુપાવ્યું નહીં. ઉદાહરણ રુપે ગયા મહિનામાં કુલગામના દમહાલ હંજીપોરા ચૂંટણી વિસ્તારના છેવાડે તેઓએ મોટી ભીડને આગલી સરકારની ઓછી થઇ રહેલી શક્તિઓ વિશે ખુલીને જણાવ્યું હતું. ઓમરે કહ્યું કે, "અમે વિધાનસભા માટે મત માંગી રહ્યા છીએ પરંતુ તેમાં તે તાકાત નથી જેની અમને જરુરિયાત છે. પરંતુ એનસી અને તેમની ગઠબંધન સહયોગી વિધાનસભાને ફરીથી શક્તિશાળી બનાવશે ઇંશા અલ્લાહ"

તેમની પાર્ટીની અંદર અને બહારના લોકોનું માનવું છે કે, ઓમરની નિખાલસતાએ મતદાતાઓને પ્રભાવિત કર્યા છે અને તેમને પાર્ટી પર વિશ્વાસ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે. પહેલી વાર જમ્મુ કશ્મીરના કોઇ સ્થાનિક રાજનૈતિક પક્ષે 1996 પછી 40 નો આંકડો પાર કર્યો છે. જ્યારે તે જ નેશનલ કોન્ફરન્સે 57 સીટ જીતી હતી. ત્યારથી રાજનૈતિક સ્વરુપથી ભારે વિરોધી પીપલ્સ ડેમોક્રેટીક પાર્ટી (PDP) સહિતના બધા જ પક્ષોએ સૌથી વધારે 28 સીટ જીતી હતી.

એક વરિષ્ઠ નીતિ વિશ્લેષક ઓમરની પાર્ટીની ચૂંટણી સફળતાનો શ્રેય એ વાતને આપે છે કે, તેઓએ પોતાની પાર્ટીને ભાજપની યોજનાની વિરુદ્ધ એક તાકાતના રુપે દર્શાવ્યું હતું. પોતાની વાતને સ્પષ્ટતાથી રાખતા તેઓએ એનસી સાંસદ આગા રુહુલ્લાહની સાથે મળીને 2019 પછી લોકોની સહનશક્તિને પ્રોત્સાહિત કરી જેનાથી તેઓ સત્તામાં આવી ગયા.

નેશનલ કોન્ફરન્સના નવનિયુક્ત ધારાસભ્ય હસનૈન મસૂદી પાર્ટીની સફળતાનો શ્રેય ઓમરના 'યથાર્થવાદી' દ્દષ્ટીકોણને આપે છે. પૂર્વ સાંસદ અને જમ્મુ કાશ્મીર હાઇકોર્ટના સેવા નિવૃત જજ, જે પાર્ટીના ઘોષણાપત્રની પેનલના સદસ્યો પૈકી એક હતા. તેઓનો તર્ક છે તે ઓમર એવો કોઇ વાયદો કરવા નહોતા ઇચ્છતા જે તેમના અધિકાર ક્ષેત્રથી બહાર હોય મસૂદીએ ETV BHARAT ને જણાવ્યું કે, કયારેક અમે વધારે પ્રયાસો કર્યા હતા. પરંતુ અમે અમારા વાયદાઓમાં યથાર્થવાદી બનવાની સલાહ આપતા હતા.

પાર્ટીના કેટલાક લોકોની જેમ જ તેઓએ વપરાશકર્તાઓ માટે 500 યુનિટ મફત વીજળીની ઘોષણા કરવાની સલાહ આપી કેમ કે, તે લોકો પોતાના વીજળીના બિલોની ચૂકવણી કરવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે. પરંતુ તેમની સલાહ છે કે, પેનલ ડિલિવરેબલ વચનોને વળગી રહી છે. જેને ઘટાડીને ફક્ત 200 યુનિટ કરવામાં આવી શકે. " તેઓ માત્ર લોકવાદમાં વિશ્વાસ કરતા નથી. તેઓએ ઘણા પડકારો હોવા છતા પણ અમારુ નેતૃત્વ કર્યું અને હવે અમારી સરકારનું નેતૃત્વ કરશે. મને વિશ્વાસ છે કે, અમે બધા જ પડકારોને પાર કરીશું કેમ કે, તે અમને પહોંચાડલા અને અમારું નેતૃત્વ કરવા માટે યોગ્ય વ્યક્તિ છે." તેવું મસૂદીએ જણાવ્યું.

તેમના ટીકાકારોએ તેમના પાછલા કાર્યકાળને યાદ કરે છે. જેમાં મહિનાઓ સુધી ચાલુ રહેલા પ્રદર્શન અને કર્ફ્યુ પણ શામેલ હતા. જેના લીધે કાશ્મીરમાં ઘણી હત્યાઓ થઇ હતી. તેમના નજીકના વિશ્વાસુઓનો તર્ક છે કે, તેમણે પરિસ્થિતિ સાથે પોતાની જાતને 'અનુકૂલિત' કરી લીધા છે. ખાસ કરીને જ્યારે તેઓ 2019માં પોતાના પિતા અને નેશનલ કોન્ફરન્સના અધ્યક્ષ ફારુક અબ્દુલ્લાની સાથે જાહેર સુરક્ષા કાયદા અંતર્ગત કેસ ફાઇલ કર્યો હતો.

તેમણે કહ્યું કે, "ઓમરે પોતાના દાદા શેખ સાહેબે જેલમાં વિતાવેલા સમયને અનુભવ કર્યો અને તેને જીવ્યો હતો" તેઓ રાજનૈતિક રુપે પરિપક્વ છે અને તેમની ઉંમર તેમના પક્ષમાં છે. જ્યારે છેલ્લી વાર તેઓ યુવાન હતા. હવે તેમની પાસે સંખ્યા બળ છે. આ બધી વસ્તુઓ તેમને આગળ આવનારા પડકારો માટે તૈયાર કરે છે અને ઉત્કૃષ્ઠ પ્રદર્શન કરવા સક્ષમ બનાવે છે."

પાર્ટી બહાર પણ એમ વાય તારિગામી જે ભારતીય કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી (M)ની ટીકીટ પર પાંચમી વખત વિધાનસભામાં ચૂંટાયા છે. તેઓએ ઓમરને 'ગતિશીલ' અને યુવાન દર્શાવ્યો છે. તેમના અનુસાર એવું લાગે છે કે, જનાદેશની સાથે સાથે મુખ્યમંત્રી પદ માટે મળેલા સમર્થનના લીધે લોકોની સાથે તેમની પાર્ટી પણ તેમની ઉપર ભરોસો કરે છે. સરકારી ગઠબંધનના ભાગીદાર તારિગામી જણાવે છે કે, "હવે અમારે પણ લોકોની અપેક્ષા પર ખરા ઉતરવાનું છે" તે મોટા પડકાર માટે, ચૂંટણી જીત્યા પછી નવી દિલ્લી સાથે તેમના મળવાના દિવસો તેમની ભવિષ્યની યોજનાનો સંકેત છે.

આ પણ વાંચો: