ইন্টাৰনেশ্যনেল ডেস্ক, ৭ মে': ভাৰতে গণতন্ত্ৰৰ সৰ্ববৃহৎ উৎসৱ লোকসভা নিৰ্বাচনত মগ্ন হৈ থকাৰ সময়তে চীনে বাংলাদেশত নিজৰ পদাংক সম্প্ৰসাৰণ কৰিছে । বিশেষকৈ দলং, পথ আৰু বন্দৰ নিৰ্মাণৰ দৰে আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পত বাংলাদেশত চীনৰ বিনিয়োগ মন কৰিবলগীয়া ।
এই বিনিয়োগসমূহৰ লক্ষ্য হৈছে চীনৰ বহল বেল্ট এণ্ড ৰোড ইনিচিয়েটিভৰ অংশ হিচাপে চীন আৰু বাংলাদেশৰ মাজত সংযোগ আৰু বাণিজ্য বৃদ্ধি কৰা । ইয়াৰ উপৰিও চীনৰ কোম্পানীসমূহে অঞ্চলটোৰ শক্তি, উৎপাদন আৰু দূৰসংযোগৰ দৰে খণ্ডত বিনিয়োগৰ প্ৰতি আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰিছে । এই অঞ্চলত চীনৰ প্ৰৱেশে ভাৰতক কেনেদৰে সম্ভাৱ্যভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিব সেই বিষয়ে অন্বেষণ কৰিছে ইটিভি ভাৰতে ।
বিশ্বৰ গতিশীলতা সলনি হোৱাৰ লগতে ভাৰত আৰু চীনৰ মাজত দ্বিপাক্ষিক সম্পৰ্ক এতিয়াও ভাল হোৱা নাই । ম্যানমাৰে ৰাজনৈতিক অস্থিৰতাৰ সৈতে যুঁজিছে আৰু শ্ৰীলংকাৰ অৰ্থনীতি দুৰ্বল হৈ আছে, বেইজিঙে বাংলাদেশক প্ৰভাৱিত কৰাৰ বাবে সকলো সম্ভৱপৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে । বাংলাদেশৰ সামুদ্ৰিক সংযোগৰ আন্তঃগাঁথনি আৰু প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থাত চীনে যথেষ্ট বিনিয়োগ কৰিছে ।
সামুদ্ৰিক অধ্যয়নৰ বিশেষজ্ঞ কলকাতাৰ অৱজাৰ্ভাৰ ৰিচাৰ্চ ফাউণ্ডেশ্যনৰ এছ’চিয়েট ফেল’ সোহিনী বসুৱে কয়, "ঢাকাক দক্ষিণ-পশ্চিম বাংলাদেশৰ সৈতে সংযোগ কৰা পদ্মা দলং নিৰ্মাণৰ আঁৰত চীনৰ ৰে’লৱে মেজৰ ব্ৰীজ ইঞ্জিনিয়াৰিং গ্ৰুপ আছিল । দেশৰ ৯০ শতাংশতকৈ অধিক বহিঃৰাজ্যৰ বাণিজ্যিক আৰু বংগোপসাগৰ অঞ্চলৰ আটাইতকৈ ব্যস্ত বন্দৰ বাংলাদেশৰ চাট্টোগ্ৰাম সাগৰীয় বন্দৰ উন্নয়নৰ কামতো বেইজিং জড়িত হৈ আছে । চীনে চৰকাৰী ৰেহাইমূলক ৪০ কোটি মাৰ্কিন ডলাৰৰ ঋণ লৈ মংলা সাগৰীয় বন্দৰ উন্নয়নৰ কামতো জড়িত হৈ আছে ।"
"যিহেতু চীনত উৎপাদনৰ ব্যয় বৃদ্ধিৰ বাবে চীনা কাপোৰ নিৰ্মাতাসকলে নিজৰ উৎপাদন ভিত্তি বাংলাদেশলৈ স্থানান্তৰিত কৰিব বিচাৰিছে, আৰু অ-চীনা যোগানকাৰীৰ বাবে ব্ৰেণ্ডৰ চাহিদা, চীনৰ বাবে মংগলা গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে । ইয়াৰ কাৰণ হ'ল ই ঢাকাৰ ওচৰত । য'ত উত্থানশীল ৰেডি-মেড-গাৰ্মেণ্ট (আৰ এম জি) উদ্যোগৰ কাৰ্যালয় আছে । সেয়েহে, কাপোৰৰ ব্যৱসায়ৰ বাবে অধিক সুবিধাজনকভাৱে অৱস্থিত ।" তেওঁ কয় ।
চীনে চিতাগঙৰ কক্স বজাৰৰ উপকূলত বাংলাদেশৰ প্ৰথমটো ছাবমেৰিন ঘাটি বিএনএছ শ্বেখ হাছিনাও নিৰ্মাণ কৰিছে বুলিও জানিব পৰা গৈছে । ছাবমেৰিনক ভাৰতৰ আন্দামান আৰু নিকোবৰ কমাণ্ডৰ ওচৰত স্থাপন কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে । ইয়াৰ ফলত উপসাগৰত ক্ষমতাৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাৰ উন্মোচিত ভূ-ৰাজনৈতিক গতিশীলতাত জটিলতাৰ এক স্তৰ যোগ হয় । বংগ উপসাগৰত চীনৰ ক্ৰমবৰ্ধমান উপস্থিতি সঁচাকৈয়ে ভাৰতৰ বাবে চিন্তাৰ কাৰণ । কিয়নো ই এই সামুদ্ৰিক স্থানক নিজৰ অন্যতম প্ৰাথমিক আগ্ৰহৰ ক্ষেত্ৰ হিচাপে গণ্য কৰে বুলিও তেওঁ লগতে কয় ।
বসুৱে আঙুলিয়াই দিয়ে যে দক্ষিণ বাংলাদেশত চীনৰ বিনিয়োগ বৃদ্ধিৰ সম্ভাৱনাই, সেয়েহে চীনে ভাৰতৰ নৌসেনাৰ সম্পত্তি আৰু উপসাগৰত সামুদ্ৰিক স্বাৰ্থৰ ওচৰ চাপি অহাৰ লগে লগে ইয়াৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰে । "তদুপৰি বাংলাদেশ ভাৰতৰ অন্যতম লোভনীয় অংশীদাৰ যিয়ে একাধিক উমৈহতীয়া সম্পদৰ অংশীদাৰ, ইয়াৰ স্থলপথেৰে আবদ্ধ উত্তৰ-পূবৰ ভূখণ্ডসমূহৰ সৈতে সাগৰীয় সংযোগ প্ৰদান আৰু ইয়াৰ এক্ট ইষ্ট আৰু নেইবাৰহুড ফাৰ্ষ্ট নীতিসমূহ বাস্তৱায়িত কৰাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ । চীন-ভাৰতৰ প্ৰতিযোগিতাই ইতিমধ্যে বাংলাদেশত কেইবাটাও উন্নয়নমূলক প্ৰকল্প যেনে চট্টোগ্ৰাম আৰু মংলা বন্দৰ চিহ্নিত কৰিছে । অৱশ্যে চীনে দেশখনত বৃদ্ধি কৰা বিনিয়োগে ভাৰতৰ পৰা আঁতৰাই নিয়াৰ সম্ভাৱনা আছে, যিদৰে মালদ্বীপত ঘটিছে ।" বিশেষজ্ঞগৰাকীয়ে কয় ।
তদুপৰি চীনে তিস্তা নদী উন্নয়ন প্ৰকল্পৰ প্ৰতি আগ্ৰহী, যাৰ বাবে তিস্তাক লৈ ভাৰত-বাংলাদেশৰ বিবাদ জটিল হৈ পৰিছে । তিস্তাৰ জল সংকট সমাধানৰ বাবে ভাৰতৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব নে চীনৰ প্ৰস্তাৱৰ সৈতে যাব সেই সন্দৰ্ভত সিদ্ধান্তত উপনীত হ’বলৈ চীনে বাংলাদেশক হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিছে । ইয়াৰ ফলত ভাৰতৰ বাবে উদ্বেগ সৃষ্টি হৈছে ।
একেটা সন্দৰ্ভত মন্তব্য কৰি সোহিনী বসুৱে ইটিভি ভাৰতক কয় যে চীনে বহুমুখী বেৰেজ নিৰ্মাণ কৰি বাংলাদেশত তিস্তাৰ কিছু অংশ ড্ৰেজিং আৰু মথাউৰি ৰখাৰ প্ৰস্তাৱে ভাৰতৰ সীমান্তৰ ১০০ কিলোমিটাৰ ভিতৰলৈ অনাই নহয়, সংকীৰ্ণ আৰু জনবহুল শিলিগুৰি ক'ৰিডৰৰ ওচৰলৈও আনিব, যিটো দেশৰ উত্তৰ-পূবৰ সৈতে একমাত্ৰ ভূমি সংযোগ ।
"অৱশ্যে বাংলাদেশে এই প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰাৰ পূৰ্বে ভূ-ৰাজনৈতিক উদ্বেগক লক্ষ্য ৰাখিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে । ইয়াৰ দ্বাৰা ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত শক্তিশালী দ্বিপাক্ষিক সম্পৰ্কৰ ইংগিত পোৱা যায় যদিও ই দীৰ্ঘদিনীয়া তিস্তা সমস্যাটো সমাধান কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাও সূচায়, ইয়াৰ পূৰ্বে ই অধিক পৰম্পৰাগত নিৰাপত্তাৰ অৰ্থ গ্ৰহণ কৰে ।"
তিস্তাৰ বাধা অতিক্ৰম কৰিলে নতুন দিল্লীয়েও ঢাকাৰ সৈতে নিজৰ বন্ধন গভীৰ কৰাত সহায় কৰিব আৰু লগতে “ভাৰতীয় সামগ্ৰী বৰ্জন” অভিযানৰ পিছত বাংলাদেশৰ জনসাধাৰণৰ মাজত হেৰোৱা সদিচ্ছাৰ কিছু অংশ উদ্ধাৰ কৰিব” বসুৱে কয় ।
উল্লেখযোগ্য যে এই প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ ভাৰতে সক্ৰিয় কূটনীতি, অৰ্থনৈতিক সংযোগ, বাংলাদেশ আৰু অন্যান্য আঞ্চলিক অংশীদাৰসকলৰ সৈতে কৌশলগত অংশীদাৰিত্বকে ধৰি বহুমুখী পন্থা গ্ৰহণ কৰিব লাগিব। ইফালে, কেৱল দ্বিপাক্ষিকভাৱেই নহয়, চীনে বাংলাদেশৰ সৈতে সামৰিক অংশীদাৰিত্ব বৃদ্ধি কৰে। দুয়োখন দেশে মে’ মাহৰ আৰম্ভণিতে প্ৰথমবাৰৰ বাবে যৌথ সামৰিক অনুশীলন চলোৱাৰ কথা ।
লগতে পঢ়ক:পিয়াঁজ ৰপ্তানিৰ নিষেধাজ্ঞা স্থগিত ভাৰতৰ, চুবুৰীয়া দেশত পৰিছে প্ৰভাৱ - India exports onion
