ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਹਾਲਾਂਕਿ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹਰ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਾ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ (Regular practice of Yoga)ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਸਮ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਠੰਢ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦਾ Yoga is beneficial to prevent seasonal problems in winterਹੈ।
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ੁਕਾਮ, ਖੰਘ, ਦਮਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰੌਨਕਾਈਟਸ ਆਦਿ, ਪਾਚਨ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਜਾਂ ਸੋਜ, ਮਾਈਗਰੇਨ, ਗਠੀਆ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਸਮੇਤ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ (Biological changes in body)ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਮੌਸਮ 'ਚ ਸਰੀਰ 'ਚ ਆਲਸ ਵੀ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਰੀਰਕ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇ।
ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਮਾਹਰ
ਯੋਗਾ ਮਾਹਿਰ ਮੀਨੂੰ ਵਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ, ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਆਮ ਯੋਗਾ ਆਸਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਆਲਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੱਡੀਆਂ, ਪਾਚਨ, ਨਸਾਂ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਆਦਿ 'ਤੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ 'ਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮੌਸਮ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਾ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਮੀਨੂੰ ਵਰਮਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤ ਯੋਗਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕੁਝ ਫਾਇਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ।
- ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਰਾਤਾਂ ਲੰਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਘੜੀ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਆਲਸ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਯੋਗਾਸਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਸਮੇਤ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਯਾਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਖਿਚਾਅ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਲਸ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਰੀਰ 'ਚ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰਮੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਠੰਡ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰਕ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਖਿਚਾਅ ਜਾਂ ਅਕੜਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
- ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਦਮਾ, ਦਮਾ, ਬ੍ਰੌਨਕਾਈਟਸ ਆਦਿ ਦਾ ਅਸਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਖੰਘ-ਜ਼ੁਕਾਮ-ਜ਼ੁਕਾਮ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਆਮ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਤੇ ਨਿਊਰੋ ਸੋਮੈਟਿਕ ਯੋਗਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ, ਭੁਜੰਗਾਸਨ, ਮਕਰਾਸਨ, ਪਵਨਮੁਕਤਾਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਸ਼ਾਂਕ ਆਸਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।
- ਸਰਦੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਦਿਨ, ਲੰਬੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਲੰਮੀ ਧੁੱਪ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਅਤੇ ਧੁੰਦ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਦੇ ਨਾਲ, ਸ਼ਵਾਸਨ, ਯੋਗ ਨਿਦ੍ਰਾ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ (Pranayam and meditation is beneficial)ਸਮੇਤ ਆਮ ਯੋਗ ਅਭਿਆਸ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਸਰਦੀ ਦੇ ਮੌਸਮ 'ਚ ਪਾਚਨ, ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਯੋਗਿਕ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਸੂਰਜ ਨਮਸਕਾਰ, ਸੁਖਾਸਨ, ਭਰਮਰੀ, ਤਾਡਾਸਨ, ਵ੍ਰਿਕਸ਼ਾਸਨ, ਭੁਜੰਗਾਸਨ, ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਆਸਨ, ਪਵਨਮੁਕਤਾਸਨ, ਵਜਰਾਸਨ ਅਤੇ ਮਰਕਟਾਸਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਯੋਗਾ ਅਭਿਆਸੀ ਧਿਆਨ ਦਿਓ
ਮੀਨੂੰ ਵਰਮਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਯੋਗਾ ਅਭਿਆਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਯੋਗਾ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕਸਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ, ਕੀ ਉਹ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਕੀ ਹਨ? ਯਾਨੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਸਰਤ, ਕਿੰਨੀ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੇਕਰ ਡਾਕਟਰ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਯੋਗਾ ਆਸਣਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਅਤ ਯੋਗਾ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਸਿਹਤ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਓਮੇਗਾ-3 ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮੱਛੀ ਦਾ ਤੇਲ
