ਪਰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਤਣਾਅ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾੜਾ ਜਵਾਬ ਕਿਉਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਝਦੇ ਹਨ? ਪਿਛਲੀ ਖੋਜ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ (mental and physical health) ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਸਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਲੱਭੀ ਹੈ।
ਸਮਾਜਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੋਣਾ ਜੋ ਲੋੜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ, ਦੋਸਤਾਂ, ਭਾਈਵਾਲਾਂ, ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ, ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਮੂਹਾਂ ਤੋਂ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਰਸਮੀ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ।
ਜਰਨਲ ਆਫ਼ ਸਾਈਕਿਆਟ੍ਰਿਕ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਵਾਂ ਅਧਿਐਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਨ 'ਤੇ (positive effect on human genes) ਵੀ ਇਹ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ (supporting social structures) ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡੇ ਜੀਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਕੁਝ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਡੀਐਨਏ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਾਂ, ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਸਾਡੀ ਕਿਸਮਤ ਹੋਵੇ।
Epigenetics ਕੀ ਹੈ?
ਸਾਡੇ ਜੀਨ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਡੀਐਨਏ ਕੋਡ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ। ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਡੀਐਨਏ ਕੋਡ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਜਾਂ ਬਿਮਾਰੀ ਲਈ ਜੋਖ਼ਮ ਜਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਕ ਵੱਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕਸ ਡੀਐਨਏ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਪਰਤ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰਤ ਡੀਐਨਏ ਕੋਡ ਨੂੰ ਬਦਲੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਡੀਐਨਏ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੋਧ (chemically modify DNA) ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕਸ ਸ਼ਬਦ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਐਪੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉੱਪਰ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਇਹ ਵਾਧੂ ਪਰਤ ਜੀਨ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਡੀਐਨਏ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਵਿੱਚ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੀਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਜਾਂ ਬੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਤਣਾਅ, ਕਸਰਤ, ਖੁਰਾਕ, ਅਲਕੋਹਲ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਰਗੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਕਾਰਕਾਂ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਪੁਰਾਣੀ ਤਣਾਅ ਐਪੀਜੀਨੇਟਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡੇ ਜੀਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਵਿਗਾੜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੋਸਟ-ਟਰੌਮੈਟਿਕ ਤਣਾਅ ਵਿਗਾੜ (PTSD), ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਦਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਹੁਣ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਮੂਨਾ (Such as blood or saliva) ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਹ ਸਮਝਣ ਲਈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਾਤਾਵਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਐਪੀਗੇਨੇਟਿਕਸ ਨੂੰ ਮਾਪਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ 'ਤੇ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕਸ (Epigenetics) ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੁਆਰਾ ਕਿਹੜੇ ਜੀਨ ਬਦਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਕੀ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ?
ਸਾਡੇ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਦੋਵਾਂ ਕਾਰਕਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜੋ ਤਣਾਅ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਜੀਨਾਂ ਦੇ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੁਟੀਨ ਕੰਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵੱਜੋਂ ਤਣਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਮੈਡੀਕਲ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ।
ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਖੋਜ ਟੀਮ ਨੇ 40 ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਪੈਰਾ-ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਦੋ-ਪੁਆਇੰਟ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਸੰਭਾਵੀ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਡੀਐਨਏ ਲਈ ਲਾਰ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਵਲੀ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ।
ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਤਣਾਅ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ। ਤਣਾਅ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੀਨਾਂ ਦੇ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕਸ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦੇ ਹਨ? ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਕ ਕੀ ਹਨ ਜੋ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਪਾਇਆ ਕਿ ਤਣਾਅ ਨੇ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਕੋਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਾਜਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਣਾਅ-ਸਬੰਧਿਤ ਸਿਹਤ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਇੱਕ ਸਮੂਹ, ਸੰਗਠਨ, ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਤਣਾਅ ਨਾਲ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘੱਟ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸਿਹਤ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਜੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਐਪੀਜੇਨੇਟਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਜੋ ਤਣਾਅ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਦਲੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਕੋਵਿਡ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ
ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ, ਬਦਲੀਆਂ ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਦਬਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਬੋਝ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ, ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਜ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਨੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ।
ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਅਧਿਐਨ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸਾਡੇ ਜੀਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਕ ਵੱਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਭਰੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈਏ ਜੋ ਸਾਡੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਨਸੀਹਤ
