ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਆਮ ਹੀ ਚੱਲਦੀ ਸੀ ਕਿ 'ਪਾਪਾ ਜੀ ਨਾ ਪੀਓ ਸ਼ਰਾਬ ਲੈ ਦੋ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ"। ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਵੀ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਸੁਣ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਤਾਂ ਸੁਆਲ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿੰਨੇ ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਹਾਲਾਤ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲੋ ਵੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਨਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅੱਜ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਸ਼ਾ ਵਿਰੋਧੀ ਦਿਵਸ ( National Anti Drug Addiction Day 2022) ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 2 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਵਿਰੋਧੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ।
ਇਸ ਦਿਵਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਪਿਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਨਸ਼ਾਖੋਰੀ ਦਿਮਾਗੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਨਸ਼ੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਬੁਰਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਰਕਸੰਗਤ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰੀਅਰ, ਪਰਿਵਾਰ, ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਨਾਗਰਿਕ ਭਾਵਨਾ 'ਤੇ ਪਹਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਯੋਗ, ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਅਤੇ ਉਤਸੁਕਤਾ ਲਈ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਰੱਖਿਅਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਨਸ਼ਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਲੱਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਾਣ ਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਅਸੀਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਸੁਆਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਇੱਕ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀਆਂ? ਖੈਰ ਇਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਨਸ਼ਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਆਮ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੂੰਬਾਕੂ ਦੀ ਡੱਬੀ ਉਤੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ, ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਉਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲੋ ਕਿ ਸੀਰੀਅਲ ਚੱਲਦੇ ਹਨ, ਫਿਲਮ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸੀਨ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਨਸ਼ੇ ਵਾਲਾ ਸੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਥੱਲੇ ਇਹ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਅਸੀਂ ਇਹ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮਵਾਰੀ ਨਿਭਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ? ਇਹ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਸਹੀ ਹੈ? ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹਨ।
ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਸੁਝਾਅ: ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਨਸ਼ੇ ਵਰਗੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਹੀ ਤਿਆਰੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਹੀ ਯੋਜਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ: ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਲਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮਨ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਸਰੀਰ, ਮਨ ਅਤੇ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਪੂਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਡੀਟੌਕਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਪਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਨਸ਼ੇ ਕਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਲਾਜ ਦੁਆਰਾ ਪੀੜਤ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾਖੋਰੀ ਅਤੇ ਕਢਵਾਉਣ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਅਤੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਕਾਉਂਸਲਿੰਗ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਥੈਰੇਪੀ: ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਆਦੀ ਲਈ ਕਾਊਂਸਲਿੰਗ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਮਨੋਬਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਥੈਰੇਪੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਥੈਰੇਪੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ, ਸਮੂਹ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਥੈਰੇਪੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਪੀੜਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਠੀਕ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਬੈਠਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬੋਧਾਤਮਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਥੈਰੇਪੀ, ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਥੈਰੇਪੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਥੈਰੇਪੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਆਖੀਰ ਨਸ਼ੇ ਕਿਉਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਜਾਂ ਕਹਿ ਲੋ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ, ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਉਤੇ, ਕਿਸੇ ਦੁੱਖ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਕਾਰਨ ( ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ)। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕੈਮੀਕਲ ਨਸ਼ੇ, ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਲ ਪਲ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਆਦੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਨੰਦ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਾਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਝ ਅੰਕੜੇ: 2021 ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੰਜਾ ਉਪਭੋਗਤਾ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ, ਸਿੱਕਮ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਹਨ।
ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ (ਏਮਜ਼) ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 8,50,000 ਇੰਜੈਕਟੇਬਲ ਡਰੱਗਜ਼ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਲਗਭਗ 4,60,000 ਬੱਚੇ ਅਤੇ 1.8 ਮਿਲੀਅਨ ਬਾਲਗ ਸੁੰਘ ਕੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦ ਡਰੱਗ ਡਿਪੈਂਡੈਂਸ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਸੈਂਟਰ ਅਤੇ ਏਮਜ਼ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਬਾਦੀ (31 ਮਿਲੀਅਨ) ਭੰਗ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 10.8 ਮਿਲੀਅਨ ਇਸਨੂੰ ਦਰਦ ਨਿਵਾਰਕ ਜਾਂ ਸੈਡੇਟਿਵ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਲਗਭਗ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮੌਤਾਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਜੋਖਮ ਕਿੰਨਾ ਉੱਚਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ, ਵਰਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨੀ
