ਸਰੀਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਥਾਲੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ, ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 48 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਇਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਸਤ ਭਾਰਤੀ ਬਾਲਗ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ 0.8 ਤੋਂ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਖ਼ਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਔਸਤ ਖ਼ਪਤ ਸਿਰਫ 0.6 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕੰਮਕਾਜੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 70 ਤੋਂ 80% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ
2017 ਵਿੱਚ ਬਾਲਗ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ, 'ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਖ਼ਪਤ ਬਾਲਗ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਖਪਤਕਾਰ ਸਰਵੇਖਣ' ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 10 ਵਿੱਚੋਂ 9 ਲੋਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ 73% ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਰਵੇਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇ 16 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ 93% ਭਾਰਤੀ ਆਬਾਦੀ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 97% ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ, 96% ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਅਤੇ 95% ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਅਥਲੀਟਾਂ ਜਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ, ਗਰਭਵਤੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਜ਼ਿਆਦਾ
ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈਏਟੀ ਲੈਂਸੇਟ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸਾਧਾਰਨ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਮਿਕਸਡ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ BMJ ਜਰਨਲ 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਖੁਰਾਕ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਟਾਰਚ ਅਤੇ ਚਰਬੀ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲੇਟ 'ਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾਕਾਫੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2011-12 ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਮੂਨਾ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਗੋਂ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਖਪਤ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਠ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ 30 ਤੋਂ 55 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 71% ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇਖੀ ਗਈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲਖਨਊ (81%), ਦਿੱਲੀ (64%) ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਭਰਪੂਰ ਖੁਰਾਕ 'ਤੇ ਘੱਟ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਭਾਰਤੀ
ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਖ਼ਪਤਕਾਰ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਨਾਜ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਭੋਜਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ 'ਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੇ ਬਜਟ ਦਾ ਸਿਰਫ ਤੀਜਾ ਹਿੱਸਾ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵੱਧ ਹਨ।
ਕੁਪੋਸ਼ਣ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 38% ਭਾਵ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 466 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 15% ਯਾਨੀ 1.44 ਮਿਲੀਅਨ ਮੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਧ ਭਾਰ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 11.8% ਤੋਂ 31.3% ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਲਾਂਟ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੈ ਬਿਹਤਰ
ਇੰਦੌਰ ਦੀ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨਿਸਟ ਡਾ. ਸੰਗੀਤਾ ਮਾਲੂ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਲੋੜ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸੱਚ ਵੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਸਹੀ ਸਰੋਤਾਂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾ ਕੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲ, ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਪਨੀਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਉਪਰੀ ਕਮਰ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਸਹੀ ਆਸਣ ਅਤੇ ਕਸਰਤ
