ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੇਕਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ 1930 'ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1966 'ਚ ਇੰਗਲੈਂਡ 'ਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਸਕੌਟ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਹ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਸਕੌਟ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਲਈ, ਮਾਹਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਸਕੋਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਦੀ ਵੋਟਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮੈਸਕੋਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 1966 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ 15 ਮਾਸਕੌਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਤਾਂ ਆਓ ਦੇਖੀਏ ਕਿ ਮਾਸਕੌਟਸ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ .....
1966 'ਚ ਇੰਗਲੈਂਡ 'ਚ ਹੋਏ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਮਾਸਕੌਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਤਾਂ 'ਵਿਲੀ' ਨਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਮਾਸਕੌਟ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਇਹ ਸ਼ੇਰ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ਦੀ ਥੀਮ ਵਾਲੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਫ੍ਰੀਲਾਂਸ ਕਲਾਕਾਰ ਰੇਗ ਹੋਏ ਵਿਲੀ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਈਵੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਕੌਟਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਮਾਸਕੌਟਸ ਨੂੰ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1970 'ਚ ਮੈਕਸੀਕੋ 'ਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰੰਗਾਂ 'ਚ ਰੰਗਿਆ ਇਕ ਮੈਕਸੀਕਨ ਲੜਕਾ 'ਜੁਆਨੀਟੋ' ਮਾਸਕੌਟ ਬਣ ਕੇ ਆਇਆ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਸਟਾਈਲਿਸ਼ ਸਟਾਈਲ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲਾ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ 1974 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ 'ਟਿਪ ਐਂਡ ਟੈਪ' ਨੂੰ ਮਾਸਕੌਟ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੋਨੋਂ ਕਾਫੀ ਫਲਰਟ ਲੱਗ ਰਹੇ ਸਨ।
ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ 1978 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਲਈ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ ਦੀ ਥੀਮ ਹੁਨਰਮੰਦ ਰਾਈਡਰ ਨੂੰ ਮਾਸਕੌਟ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਗਉਚਿਤੋ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 'ਗਚੀਟੋ' ਕੋਲ ਇੱਕ ਪੀਲਾ ਰੁਮਾਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੋਰੜਾ ਸੀ, ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੁਨਰਮੰਦ ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।
1982 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਸਪੇਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਸਕੌਟ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। 'ਨਾਰਾਨਜੀਤੋ' ਨਾਮ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਖਸ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਜਰਸੀ 'ਚ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ।
1986 ਵਿੱਚ, ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਨੇ ਇੱਕ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਮਾਸਕੌਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਮੈਕਸੀਕੋ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਪੀਕ' ਰੱਖਿਆ। ਇਹ ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਿਰਚ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੈਕਸੀਕਨ ਫੂਡ 'ਚ ਕਾਫੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਟੋਪੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈ।
1990 ਵਿੱਚ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਅਨੋਖਾ ਮਾਸਕੌਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਸਿਆਓ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਦਾ ਸਰੀਰ ਇਤਾਲਵੀ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਵਰਗ ਬਲਾਕਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਇੱਕ ਲਚਕਦਾਰ ਸਟਿੱਕ ਰੱਕ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਟਿੱਕ ਪਲੇਅਰ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਸਾਲ 1994 'ਚ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਮਾਸਕੌਟ 'ਸਟਰਾਈਕਰ' ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਝੰਡੇ ਦਾ ਰੰਗ ਦਾ ਕਪੜਾ ਪਹਿਨਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਨੂੰ ਕਿੱਕ ਮਾਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਾਲ 1998 ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਮਾਸਕੌਟ 'ਫੂਟਿਕਸ' ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ, ਕੁੱਕੜ ਦੀ ਦਿੱਖ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿੱਟ ਅਤੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਫੁੱਟਬਾਲ ਫੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਛਾਤੀ 'ਤੇ 'ਫਰਾਂਸ 98' ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
2002 ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਕੋਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿ-ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮਾਸਕੌਟਸ ਦੀ ਥੀਮ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ 'ਈਟੋ', 'ਕਾਜ਼' ਅਤੇ 'ਨਿਕ' ਸੀ। ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਖਿਡਾਰੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਨਾਲ ਦੇਖੇ ਗਏ। ਉਹ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੇ ਆਗਮਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲਾ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ 2006 ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੋਲ ਅਤੇ ਲੀਓ 'ਗੋਲਿਓ' ਬਣ ਗਏ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਟੀਮ ਦੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਵੀ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ 2010 ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੀਤੇ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਇਸ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਮਾਸਕੌਟ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਜਾਕੁਮੀ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜੋ ਹਰੇ ਅਤੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਸੀ।
ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ 2014 ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਮਸਕਟ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੁੱਟਬਾਲ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਮਾਸਕੌਟ ਦਾ ਨਾਂ 'ਫੂਲੇਕੋ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਰੂਸ ਵਿੱਚ 2018 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਬਘਿਆੜ 'ਤੇ ਮਾਸਕੌਟ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਜ਼ਬਵਿਕਾ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਦੀ ਚੋਣ ਲਈ, ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਟ 'ਤੇ ਜਨਤਕ ਵੋਟਿੰਗ ਕਰਵਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਕਤਰ 2022 ਵਿੱਚ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਮਾਸਕੌਟ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਲਿਬ’ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਰਬੀ ਵਿਚ 'ਲਾਇਬ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਸੁਪਰ-ਹੁਨਰਮੰਦ ਖਿਡਾਰੀ'। ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਰਬ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਵਾਇਤੀ ਹੈੱਡਡ੍ਰੈਸ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ: ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ ਚੇਨਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼ ਦਾ ਅਗਲਾ ਕਪਤਾਨ, ਚਰਚਾਵਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ...
