chandrayaan 3 : ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਰੋਵਰ ਪ੍ਰਗਿਆਨ, ਚੰਨ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਅਤੇ ਸਤ੍ਹਾ ਦੀ ਕਰੇਗਾ ਜਾਂਚ, ਜਾਣੋ ਕਿਉਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹੈ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ

ਇਸਰੋ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ X 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੰਦਰਯਾਨ-3, ਚੰਦਰਮਾ ਰੋਵਰ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਵੀਰਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਚੰਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੀ ਖੋਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਰੋਵਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਕਿਉਂ ਹੈ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰੋਵਰ 'ਪ੍ਰਗਿਆਨ' ਲੈਂਡਰ 'ਵਿਕਰਮ' ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੋਵਰ ਛੋਟੇ ਮੋਬਾਈਲ ਖੋਜੀ ਹਨ। ਇਹ ਚੰਨ ਦੀਆਂ ਕਠੋਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਰਹਿਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੋ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ 'ਰੋਮਿੰਗ' ਕਰਕੇ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰੇਗਾ। ਜੋ ਕਿ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਚੰਦਰਯਾਨ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੰਦਰ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।

ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਰੋਵਰ ਪ੍ਰਗਿਆਨ: ਰੋਵਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਾਹਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਗ੍ਰਹਿ ਜਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਧਰਾਤਲ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਨਾਸਾ ਦੇ ਕਈ ਰੋਵਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਰੋਵਰ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਰੋਵਰ ਦਾ ਨਾਂ 'ਪ੍ਰਗਿਆਨ' ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗਿਆਨ। ਇਹ ਛੇ ਪਹੀਆ ਵਾਲਾ, 26 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਰੋਵਰ ਹੈ ਜੋ ਲੈਂਡਰ ਮੋਡਿਊਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲੈਂਡਰ ਰਾਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਇਸਰੋ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਤਾਜ਼ਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦਾ ਰਸਾਇਣਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉੱਚੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਲਈ ਦੋ ਪੇਲੋਡਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਅਲਫ਼ਾ ਪਾਰਟੀਕਲ ਐਕਸ-ਰੇ ਸਪੈਕਟਰੋਮੀਟਰ (APXS) ਅਤੇ ਲੇਜ਼ਰ ਇੰਡਿਊਸਡ ਬਰੇਕਡਾਊਨ ਸਪੈਕਟਰੋਸਕੋਪ (LIBS)।

ਰਸਾਇਣਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ: APXS ਲੈਂਡਿੰਗ ਸਾਈਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ। LIBS ਗੁਣਾਤਮਕ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾਤਮਕ ਤੱਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਰਸਾਇਣਕ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਏਗਾ। LIBS ਲੇਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਸਪੈਕਟ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, APXS ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਅਲਫ਼ਾ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੂਟ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਨਿਕਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਰਸਾਇਣਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਰੋਵਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੱਤ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਸਿਲੀਕਾਨ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਟਾਈਟੇਨੀਅਮ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰੇਗਾ।

ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ: ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰੇਗਾ। ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਕੋਈ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਸ ਸੋਮਨਾਥ ਨੇ 10 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਸਪੇਸ ਕਾਂਗਰਸ 2023 ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ 'ਤੇ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਇਓਨਾਈਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਜੀਵਨ 1 ਚੰਦਰ ਦਿਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ਭਾਵ ਲਗਭਗ 14 ਧਰਤੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਬਰਾਬਰ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰੋਵਰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ। ਰੋਵਰ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਇਸ ਦੇ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ, ਸੂਰਜ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰੋਵਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੂਰਜ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਹੇਗਾ ਪਰ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਸਗੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਠੰਢੇ ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦੇ ਦੁਬਾਰਾ ਚੜ੍ਹਨ 'ਤੇ ਇਹ ਦੁਬਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ।