ਜਲੰਧਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਨਗਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਪੁਰਾਣੇ ਬੋਧ ਮੱਠ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਸ਼ਾਸਿਤ ਨਗਰ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਗਰ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਕ ਪਾਸੇ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਰੀਬ 14 ਸਾਲ ਇੱਥੇ ਬਿਤਾਏ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਨਿਤਨੇਮ ਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਰੀਬ 14 ਸਾਲ ਇੱਥੇ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੀ ਹੋਈ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ਹਦੀਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ 900 ਸਾਲਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ।
ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਨਗਰ ਸੀ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ : ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਵਸਿਆ ਇਹ ਨਗਰ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਐਸਾ ਨਗਰ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਰੁਕਿਆ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਇਸ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ। ਉਧਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹਦੀਰਾ ( ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਕਬਰਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ )। ਇਹ ਹਦੀਰਾ ਇੱਕ ਮਕਬਰਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਅਤੇ ਨਵਾਬਾਂ ਦਾ ਆਰਾਮ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਬਣਿਆ ਇਹ ਹਦੀਰਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਦੀ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਦੀਰਾ ਕਰੀਬ 900 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਨਗਰ ਵਿਖੇ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਵਾਬ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਆਉਂਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਾਮ ਕਰਦੇ ਸੀ ਬਲਕਿ ਇੱਥੇ ਨਰਿਤਤਿਆਨਗਨਾਵਾ ਵੱਲੋਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਗਾਣੇ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਹਦੀਰੇ ਦੀ ਬਨਾਵਟ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੀ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰੀ: ਇਸ ਹਦੀਰੇ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਆ ਕੇ ਨਾਚ ਗਾਣਾ ਸੁਣਦੇ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਮੁੜ ਉਸ ਤੱਕ ਦੁਬਾਰਾ ਪਹੁੰਚਦੀ ਸੀ . ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਹਦੀਰੇ ਦੇ ਚਾਰ ਦੁਆਰ ਇਥੇ ਅੱਠ ਖਿੜਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਬਣੀ ਹੋਈ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਸ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਹਦੀਰੇ ਤਾਹੀਓਂ ਇਹ ਅੱਠ ਖਿੜਕੀਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਠੰਢਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਦਾਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਵਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੰਡੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਬਾਹਰ ਚਾਹੇ ਜਿੰਨੀ ਮਰਜ਼ੀ ਗਰਮੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਹਨ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਲਾਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਨਵਾਬਾਂ ਲਈ ਨਿਰਤ ਅਤੇ ਗਾਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਖੁਦ ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ’ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਉਸ ਕਰਕੇ ਰਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਸੀ।
ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਇਸ ਹਦੀਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਰੰਗ ਮੌਜੂਦ ਜਿਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਇਤਿਹਾਸ: ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜਦ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਪੁੱਜਦੇ ਸੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਰਤਿਆਨਗਨਾਵਾ ਦਾ ਨਾਚ ਗਾਣਾ ਦੇਖਦੇ ਸੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਨਰਤਿਆਨਗਨਾਵਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸੀ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਨਵਾਬਾਂ ਅੱਗੇ ਨਾਚ ਗਾਣਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਜਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਜਿਥੋਂ ਉਹ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ ਉਥੋਂ ਦੂਸਰੀ ਨਰਤਿਆਨਗਨਾ ਨਾ ਗੁਜ਼ਰੇ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਵੱਲੋਂ ਦੂਸਰੀ ਨਰਤਿਆਨਗਨਾ ਲਈ ਇਕ ਸੁਰੰਗ ਖੁਦਵਾਈ ਗਈ ਜੋ ਇਸ ਹਦੀਰੇ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਸਿੱਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਲੇ ਤਕ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਇਹ ਸੁਰੰਗ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਹਦੀਰੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਲਗਾ ਕੇ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੁਰੰਗ ਕਰੀਬ ਵੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕ ਜਦ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਖੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁਗਲਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਇਸ ਹਦੀਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆ ਕੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ: ਆਪ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ- ਕਿਹਾ- 'ਰਾਣਾ ਕੇਪੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਕ੍ਰੈਸ਼ਰ'
