ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ 'ਚ ਸਾਲਾਨਾ 6 ਫੀਸਦੀ ਵਾਧੇ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 5.3 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁੱਧ ਦਾ ਸੇਵਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਖੁਰਾਕ ਭੱਤੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮੰਗ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਦਰ ਨਾਲ ਵਧਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਕ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਫਲੱਡ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 377 ਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਆਰਡੀਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ (1/4) ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਡੇਅਰੀ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਮੁੱਲ 63 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ। ਜਦਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਸਿਰਫ 392 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ। ਅਗਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਟੀਚਾ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਿਰਯਾਤਕ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਆਰਡਰ ਹੈ ਪਰ ਡੇਅਰੀ ਸੈਕਟਰ ਦੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।
ਦੁੱਧ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ: ਨੀਤੀ ਆਯੋਦ ਦੇ ਮੈਬਰ ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਭਾਰਤ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ: ਪ੍ਰਾਪਤੀਆ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਕਦਮ ਨਾਮ ਦੇ ਵਰਕਿੰਗ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਵੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ, ਜੋ ਕਾਫ਼ੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਆਮ ਮੰਗ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਦਾ ਕੁਝ ਸਰਪਲੱਸ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਕੁਝ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ: ਇਸ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਤਰਲ ਦੁੱਧ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਵੈਲਿਊ ਚੇਨ ਸਮੇਤ ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਝ ਉੱਚ-ਅੰਤ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਟੈਪ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ (ਆਯਾਤ) ਦਾ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਸਾਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਾਧੂ ਦੁੱਧ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਨਿਰਯਾਤ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ: ਵਪਾਰਕ ਡੇਅਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਵਰਤੋਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਗੋਬਰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੇਪਰ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਿਰਯਾਤ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਹੋਣ ਲਈ ਆਯਾਤ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਨਿਰਯਾਤ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਯਾਤ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡੇਅਰੀ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Share Market 18 April: ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਾਰੋਬਾਰ 'ਚ ਸੈਂਸੈਕਸ-ਨਿਫਟੀ ਅਤੇ ਰੁਪਏ 'ਚ ਤੇਜੀ
