ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਅੱਜ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਈਕਲ ਦਿਵਸ ਹੈ। ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 3 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਈਕਲ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ 2018 ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 3 ਜੂਨ 2018 ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਈਕਲ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ।
ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 200 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਈਕਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਇਸਨੂੰ 1816 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਰੀਗਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਘੋੜਾ ਜਾਂ ਲੱਕੜ ਦਾ ਘੋੜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਪਰ ਇਹ ਚੱਕਰ ਅੱਜ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪਹੀਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਡਲਾਂ ਵਾਲਾ ਪਹੀਆ ਜੋ ਪੈਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਖੋਜ 1865 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਲਾਲੇਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੋਟੇ, ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਾਈਕਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੱਕਰ ਅਗਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਹ ਅਮੀਰਾਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਸੀ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਚ ਆ ਗਈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1960 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਕੋਲ ਸਾਈਕਲ ਸੀ। ਮਿੱਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਫ਼ਤਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਈਕਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਇਹ ਚੱਕਰ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਸਾਈਕਲ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਈਕਲ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੱਕ ਮਾਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਬਾਈਕ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਈਕਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨੇ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ।
ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ: ਭੋਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਲਿਆ। ਵਿਕਾਸ ਨਾਇਡੂ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੂਗਰ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਕਿ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਕਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੂਗਰ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਬੈਠ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਰੀਰ 'ਚ ਕੋਲੈਸਟ੍ਰਾਲ ਵੀ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਕਿ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਮੁਹਾਸੇ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਜਿਮ ਵੀ ਜੁਆਇਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਅਖ਼ੀਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸ਼ੂਗਰ ਲੈਵਲ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਲਾਭ: ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਢਿੱਡ ਦੀ ਚਰਬੀ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਗੋਡਿਆਂ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
- ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ।
- ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
