ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਭਾਰਤੀ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ(Indian Air India) ਦੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਹੁਣ ਨਵਾਂ ਖਰੀਦਦਾਰ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ (Air India) ਦੇਸ਼ ਦੀ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇਕਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਲਗਭਗ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੇਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ ਇਨਵੈਸਟਮੈਂਟ ਐਂਡ ਪਬਲਿਕ ਅਸੇਟ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ((DIPAM) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 15 ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ, ਸੰਭਾਵੀ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿੱਤੀ ਬਿਡ ਦਾਖਿਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਅਤੇ ਸਪਾਈਸ ਜੈੱਟ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਸਰਕਾਰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਜੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਇਹ ਬੋਲੀ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ 68 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਨੀ ਵਾਪਸ ਟਾਟਾ ਕੋਲ ਚਲੀ ਜਾਵੇਗੀ।
20 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦੀ ਭਾਲ
2000 ਤੱਕ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ (Air India) ਇੱਕ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ ਸੀ। 2001 ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 57 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਘਾਟਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। 2007 ਵਿੱਚ, ਯੂਪੀਏ ਵਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਏਅਰਲਾਇੰਸ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਲੇਵੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਲਿਮਟਿਡ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2007 ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਕੁੱਲ ਘਾਟਾ 770 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਈਧਣ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਲਾਗਤ ਕਾਰਨ 2009 ਵਿੱਚ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਵਧ ਕੇ 7200 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ। 2011 ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਉੱਤੇ ਕੁੱਲ 42,900 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ, 22000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਘਾਟਾ ਸੀ।
ਨਵੇਂ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਤੋਂ ਰਾਹਤ
ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ (Air India) , ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ 58 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2018-19 ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਢੇ ਅੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ। ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ 2019-20 ਵਿੱਚ 38,366.39 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਸੀ। ਇਹ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਰਕਮ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 60,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ, ਪਰ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਦਾ 22,064 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰਜ਼ਾ ਲੋਨ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਐਸੇਟਸ ਹੋਲਡਿੰਗ ਲਿਮਟਿਡ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ 'ਤੇ ਅਜੇ ਤਕਰੀਬਨ 43 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 22 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਐਸੇਟ ਹੋਲਡਿੰਗ ਲਿਮਟਿਡ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ।
ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ (Air India) ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਖਰੀਦਦਾਰ ਨੂੰ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ
- ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 4400 ਘਰੇਲੂ ਉਡਾਣਾਂ, 1800 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉਤਰਨ ਅਤੇ ਪਾਰਕਿੰਗ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਾਰਕਿੰਗ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸਸਤੀ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਸਰਵਿਸ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ ਨੂੰ ਵੀ 100 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੰਟਰੋਲ ਮਿਲੇਗਾ।
- ਖਰੀਦਦਾਰ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਵਾਈ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ 13 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 18.6 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਮਿਲੇਗੀ।
- ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਬੇੜੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 127 ਜਹਾਜ਼ ਹਨ। ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਬਿਲਡਿੰਗ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਹਾਊਸ ਵੀ ਇਸ ਵਿਕਰੀ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ਕ
ਕਈ ਵਾਰ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼, ਫਿਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਦਲੇ ਨਿਯਮ
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ 2001 ਤੋਂ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ(Air India) ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਘਾਟਾ ਵਧਣ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਡੀਅਨ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2017 ਤੋਂ ਹੀ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ 76 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸ਼ੇਅਰ ਵੇਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ। ਅਕਤੂਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਢਿੱਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਟਰਸਟੇਟ (ਈਓਐਲ) ਮੰਗਿਆ। ਇਸ ਵਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 100 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵੇਚਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਰਾਹਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਨਵੇਂ ਖਰੀਦਦਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਰਫ 23,286.5 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐਸਪੀਵੀ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਐਸੇਟਸ ਹੋਲਡਿੰਗ ਲਿਮਟਿਡ ਨੂੰ ਐਸੇਟਸ ਦੇ ਟਰਾਂਸਫਰ ਤੇ ਟੈਕਸ ਤੋਂ ਛੂਟ ਦਿੱਤੀ। ਸਰਕਾਰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸਪੰਤੀ ਨੂੰ ਐਸਪੀਵੀ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
1953 ਚ ਸਰਕਾਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ
ਜੇ ਟਾਟਾ ਸੰਨਜ਼ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ (Air India) ਨੂੰ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਤਕਰੀਬਨ 68 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਨੇ 1932 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਉਦੋਂ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਟਾਟਾ ਏਅਰਲਾਈਨ ਸੀ। 15 ਅਕਤੂਬਰ 1932 ਨੂੰ, ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਖੁਦ ਕਰਾਚੀ ਤੋਂ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਉਡਾਣ ਲਈ। ਏਅਰਲਾਈਨ ਨੇ 1933 ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਕੰਪਨੀ ਨੇ 1,60000 ਮੀਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। 155 ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ 9.72 ਟਨ ਸਮਾਨ ਢੋਇਆ ਅਤੇ ਕੁੱਲ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ।
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 29 ਜੁਲਾਈ 1946 ਨੂੰ ਟਾਟਾ ਏਅਰਲਾਈਨ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਲਿਮਟਿਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਨਵੇਂ ਮਸਕਟ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ ਵੀ ਏਅਰਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਐਂਟਰੀ ਲਈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਮੇਕਓਵਰ 2015 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਲ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ 49 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਲਈ ਸੀ। ਇੱਥੋਂ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ।
1948 ਵਿੱਚ, ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉਡਾਣ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾ ਏਅਰ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ 1953 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ 1977 ਤੱਕ ਇਸਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਰਹੇ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਆਰਡੀ ਟਾਟਾ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖੀ ਸੀ।
100 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਡੀਅਨ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਉਡਾਣਾਂ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੋਇੰਗ 1960 ਵਿੱਚ ਬੇੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ। 1962 ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਆਲ-ਜੈੱਟ ਏਅਰਲਾਈਨ ਕੰਪਨੀ ਬਣ ਗਈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਏਅਰਲਾਈਨ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ। ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਗਲੋਬਲ ਹੁੰਦੇ ਗਏ। ਅੱਜ ਇਸਦੀ ਉਡਾਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 102 ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
