ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ(Guru Nanak Dev Ji) ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ 'ਤੇ ਚੱਲ ਪਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਗੁਣਗਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਗਏ ਸਰੋਤੇ ਮਨਮੋਹਕ ਵਿਲੱਖਣ ਭਜਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਮੁਸਲਿਮ-ਜਨਮੇ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਦੁਆਰਾ ਵਜਾਏ ਗਏ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਗਾਇਨ ਕਰਨਗੇ। 54 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ(Bhai Mardana Ji) ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਚਾਹੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਠੰਡੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਜਾਂ ਗਰਮ ਰੇਗਿਸਤਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਹੈ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1459 ਨੂੰ ਰਾਏ ਭੋਏ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮਰਾਸੀ ਮੀਰ ਬਦਰੇ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਰੱਖੋ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ 7ਵੀਂ ਸੰਤਾਨ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ(Bhai Mardana Ji) ਨੂੰ ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹੁਨਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਦਾਸੀਆਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਪਏ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹੇ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ(Bhai Mardana Ji) ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ 19 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।
ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾ ਗਏ
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਸੰਨ 1534 ਈ: ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ 28 ਨਵੰਬਰ 1534 ਈ: ਨੂੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਦੇਹ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ।
ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਰਜਾਦਾ ਤੇ ਸਜਾਦਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਨਾਂਅ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਜਾਦਾ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਰਜਾਦਾ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਆ ਕੇ ਵੱਸ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਦ ਯਾਨੀ 1539 ਈ: ਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਐਸੇ ਰਬਾਬੀ ਦੀ ਦੱਸ ਪਾਉਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜੋ ਬਾਣੀ ਗਾ ਸੁਣਾ ਸਕੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਿਸ ਮਾਣ ਨਾਲ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਲਿਆ ਸੀ।
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨੇ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਕਈ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਜਾਂਦਿਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਵਾਲ ਅਤੇ ਉਤਸੁਕਤਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਕੋਲ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
