ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ (2023 Nobel Prize announcements)ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨੋਬਲ ਕਮੇਟੀਆਂ ਸਾਲਾਨਾ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜੇਤੂਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਟਾਕਹੋਮ ਅਤੇ ਓਸਲੋ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ 2-9 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ (2 ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਫਿਜ਼ੀਓਲੋਜੀ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ, ਮੰਗਲਵਾਰ (3 ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਿਗਆਨ, ਬੁੱਧਵਾਰ (ਅਕਤੂਬਰ 4) ਨੂੰ ਰਸਾਇਣ, ਵੀਰਵਾਰ (ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ 2023 ਇਨਾਮੀ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 5), ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ (6 ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਅਤੇ ਸੋਮਵਾਰ, ਅਕਤੂਬਰ 9 ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਵਿਿਗਆਨ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਮੈਡੀਸਨ ਜਾਂ ਫਿਜ਼ੀਓਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਸਵੀਡਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕੈਰੋਲਿਨਸਕਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪੈਨਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਲਈ ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ :
ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ: ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜੋ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਿਗਆਨੀ ਸਨ। ਉਸ ਕੋਲ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੇਟੈਂਟ ਸਨ ਪਰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਾਈਟ੍ਰੋਗਲਿਸਰੀਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਸਫੋਟਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਥਿਰ ਬਣਾਇਆ। ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਮਾਈਨਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਥਿਆਰ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਨੋਬਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਆਦਮੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸਾਲਾਨਾ ਇਨਾਮਾਂ ਲਈ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ “ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।” ਪਹਿਲੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ 1901 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। 1968 ਵਿੱਚ, ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਲਈ ਇੱਕ ਛੇਵਾਂ ਇਨਾਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਨੋਬਲ ਸ਼ੁੱਧਤਾਵਾਦੀ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (2023 Nobel Prize announcements)
ਨਾਰਵੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ: ਉਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਨੋਬਲ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਰਵੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਨਾਮ ਸਵੀਡਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਨੋਬਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਸਵੀਡਨ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀਵਾਦ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨੋਬੇਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਸਵੀਡਨ ਅਤੇ ਨਾਰਵੇ ਇੱਕ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1814 ਵਿੱਚ ਸਵੀਡਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਲੋਕ ਝਿਜਕਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਨੋਬਲ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਨਾਰਵੇ ਇੱਕ ਇਨਾਮ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਢੁਕਵਾਂ ਸਥਾਨ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ" ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਰਵੇਜੀਅਨ ਮਾਮਲਾ ਹੈ, ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਐਲਾਨ ਇੱਕ ਨਾਰਵੇਈ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ ਦਾ ਨਾਰਵੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਓਸਲੋ ਵਿੱਚ 10 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ - ਨੋਬਲ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ - ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ - ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਇਨਾਮ ਸਟਾਕਹੋਮ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। (2023 Nobel Prize announcements)
ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਇਸ ਨਾਲ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ?: ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਲਾਭ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕਈ ਵਾਰ ਸਿਆਸੀਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਆਲੋਚਕ ਸਵਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਜੇਤੂਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈ ਜਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੱਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਤਰਜੀਹਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਚ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਜਾਂਚ ਤੀਬਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 2009 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਨਾਰਵੇਜਿਅਨ ਨੋਬਲ ਕਮੇਟੀ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼ ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਦਾ ਨਾਰਵੇ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੈ। ਪੰਜ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨਾਰਵੇਈ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪੈਨਲ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿ ਇਨਾਮ ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਾਰਵੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਵੀ ਪੈਨਲ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਤੰਤਰ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੈਦ ਚੀਨੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਲਿਊ ਜ਼ਿਆਓਬੋ ਨੇ 2010 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ, ਤਾਂ ਬੀਜਿੰਗ ਨੇ ਨਾਰਵੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਨਾਰਵੇ-ਚੀਨ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ। (2023 Nobel Prize announcements)
ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਮਹਿਮਾ: ਇਨਾਮ ਇੰਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਨੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਜੋ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਇਨਾਮੀ ਰਾਸ਼ੀ ਨੂੰ 10% ਵਧਾ ਕੇ 11 ਮਿਲੀਅਨ ਕ੍ਰੋਨਰ (ਲਗਭਗ $1 ਮਿਲੀਅਨ) ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੇਤੂਆਂ ਨੂੰ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਅਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ 'ਤੇ 18-ਕੈਰੇਟ ਦਾ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਡਿਪਲੋਮਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ: ਅਲਬਰਟ ਆਇਨਸਟਾਈਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਤੱਕ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂਆਂ ਦੇ ਪੰਥ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੇਤੂਆਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਦੋ ਜੇਤੂਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ: ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਲੇਖਕ ਜੀਨ-ਪਾਲ ਸਾਰਤਰ, ਜਿਸ ਨੇ 1964 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਲੇ ਡਕ ਥੋ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ 1973 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਹੈਨਰੀ ਕਿਿਸੰਗਰ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੀ।ਕਈ ਹੋਰ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੇਲਾਰੂਸੀਅਨ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਕਾਰਕੁਨ ਏਲੇਸ ਬਿਆਲੀਅਤਸਕੀ, ਜਿਸਨੇ ਯੂਕਰੇਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। (2023 Nobel Prize announcements)
