ਸ਼ਿਮਲਾ: ਸ਼ਿਵ ਸ਼ੰਕਰ, ਸ਼ੰਭੂ, ਮਹੇਸ਼, ਸ਼ਿਵ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਬੁਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਉਹ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭੂਤਨਾਥ ਵੀ ਹੈ, ਉਹ ਨੀਲਕੰਠ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭੋਲੇਨਾਥ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਿਨ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ (Mahashivratri on 1st March) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਮਹਾਦੇਵ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਾਲਿਆ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕਦੋਂ ਹੈ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ- ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਕਾਂਗੜਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਪੰਡਿਤ ਸੁਭਾਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 1 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਹੈ। ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਨਿਸ਼ਿਤਾ ਕਾਲ ਮੁਹੂਰਤਾ ਅੱਧੀ ਰਾਤ 12:08 ਤੋਂ 12:58 ਤੱਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਸਮਾਂ ਦੁਪਹਿਰ 12:10 ਤੋਂ 12:57 ਤੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇਸ ਸਾਲ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਸ਼ਿਵ ਯੋਗ ਵਿਚ ਹੈ।
ਸ਼ਿਵ ਯੋਗ ਵਿੱਚ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ- ਇਸ ਵਾਰ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਸ਼ਿਵ ਯੋਗ ਵਿੱਚ ਹੈ। 01 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਯੋਗ ਦਿਨ 11:18 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਰਹੇਗਾ। ਸ਼ਿਵ ਯੋਗ 2 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 8:21 ਵਜੇ ਤੱਕ ਰਹੇਗਾ। ਸ਼ਿਵ ਯੋਗ ਨੂੰ ਤੰਤਰ ਜਾਂ ਵਾਮਯੋਗ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਾਰਨਾ, ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਾਧੀ ਅਰਥਾਤ ਯੋਗ ਦੇ ਆਖਰੀ ਤਿੰਨ ਅੰਗ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਨ। ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, 'ਮਨੁੱਖ ਇੱਕ ਜਾਨਵਰ ਹੈ', ਪਸ਼ੂਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਯੋਗ ਅਤੇ ਤੰਤਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੋਗ ਚ ਮੋਕਸ਼ ਜਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਮਾਰਗਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ
ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ 'ਚ ਪੂਜਾ ਦਾ ਮੁਹੂਰਤਾ- ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦੀ ਤਰੀਕ 1 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 3:16 ਵਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਦੇਰ ਰਾਤ 1 ਵਜੇ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਪੂਜਾ ਲਈ ਮੁਹੂਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਰਾਤ ਪ੍ਰਹਾਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਮੁਹੂਰਤ 1 ਮਾਰਚ ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ 12:08 ਤੋਂ 12:58 ਤੱਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਵਾਰ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਪਾਰਣ ਦਾ ਸਮਾਂ 2 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 6:45 ਵਜੇ ਤੱਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਯਾਨੀ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰ 'ਤੇ ਵਰਤ ਅਤੇ ਜਾਗਰਣ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੋਜਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਸਮਾਂ ਦੁਪਹਿਰ 12:10 ਤੋਂ 12:57 ਤੱਕ ਹੈ।
ਪੂਜਾ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ- ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਬੇਲਪੱਤਰ, ਭੰਗ, ਧਤੂਰਾ, ਸਫ਼ੈਦ ਚੰਦਨ, ਮਦਰ ਦਾ ਫੁੱਲ, ਸਫ਼ੈਦ ਫੁੱਲ, ਗੰਗਾਜਲ, ਗਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ, ਮੌਸਮੀ ਫਲ ਆਦਿ ਰੱਖ ਕੇ ਭੋਲੇਨਾਥ ਦੀ ਵਿਧੀ ਪੂਰਵਕ ਪੂਜਾ ਕਰੋ। ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਦੁੱਖ-ਦਰਦ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਿਥਿਹਾਸ- ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਵਤਾਰ- ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਫੱਗਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ। ਇਕ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਤਾਂ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਿਚਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹਿਸ ਹੋਈ। ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗੜਾ ਉਦੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਗਨੀ ਥੰਮ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ।
ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਸ ਅਗਨੀ ਥੰਮ ਤੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ੰਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਸ਼ਿਵ ਪੁਰਾਣ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਨਿਰਾਕਾਰ ਰੂਪ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ‘ਲਿੰਗ’ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਥ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੁਆਰਾ ਪੂਜਿਆ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਤਾਰੀਖ ‘ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ’ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈ।
ਸ਼ਿਵ-ਪਾਰਵਤੀ ਦਾ ਵਿਆਹ- ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਭੋਲੇਨਾਥ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਸ਼ਿਵਾਲਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਭਗਤ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਬਾਰਾਤ ਕੱਢਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਝਾਂਕੀਆਂ ਹਨ।
ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਮਿਲਨ ਦੀ ਰਾਤ- ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਰਾਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਰਾਤ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਭਗਤ ਇਸ ਦਿਨ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਰਾਧਏ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਭਰ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦਾ ਜਲਾਭਿਸ਼ੇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ- ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਤਿਥੀ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਫੱਗਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ ਵਿੱਚ 12 ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਭੋਲੇਨਾਥ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੀ ਹਰ ਮਨੋਕਾਮਨਾ ਜਲਦੀ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ: ਪੰਚਗ੍ਰਹੀ ਯੋਗ ਨੇ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਵਧਾਇਆ, ਰਾਸ਼ੀ ਮੁਤਾਬਕ ਕਰੋ ਇਹ ਖਾਸ ਉਪਾਅ
