ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। 22 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਵੱਈਏ 'ਚ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਵਾਂਗ ਯੀ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਮੰਗੀ, ਤਾਂ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਆਪਣੇ ਨੇਪਾਲ ਦੌਰੇ (26-27 ਮਾਰਚ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨਗੇ। ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇਪਾਲ ਨੂੰ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗਾ।
ਜੇਕਰ ਇਹ ਦੌਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਲੱਦਾਖ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਚੀਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤ ਯਾਤਰਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਰਚੁਅਲ ਜਾਂ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਦੌਰਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜਾਂ ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਠੰਡ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਗਲਵਾਨ ਵਿਵਾਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ 10 ਸਤੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਫਿਰ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸੰਗਠਨ ਐਸਸੀਓ (ਸ਼ੰਘਾਈ ਸਹਿਯੋਗ ਸੰਗਠਨ) ਦੀ ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ।
15 ਜੂਨ 2020 ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ 20 ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ। ਚਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੀਨੀ ਸੈਨਿਕ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ 15 ਉੱਚ ਫੌਜੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਕੂਟਨੀਤਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਕਿਹਾ- 'ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਗੁਪਤ ਅੰਗ ਨੂੰ ਛੂਹਣਾ ਵੀ ਬਲਾਤਕਾਰ ਹੈ'
ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਨਵਾਂ ਫਲੈਸ਼ ਪੁਆਇੰਟ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਵੀ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ. ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੰਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਸਟੈਂਡ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਐੱਸ-400 ਦੀ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਰੂਸ ਤੋਂ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਖਰੀਦ 'ਤੇ ਵੀ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿਰਫ ਚੀਨ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਸਟੈਂਡ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰੂਸ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਭਾਵ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਮੱਗਰੀ ਖਰੀਦ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਫੌਜੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਂਝਾ ਕਾਰਕ ਅਮਰੀਕਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਅਮਰੀਕਾ ਖਿਲਾਫ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਮਲਾਵਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰੂਸ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਪੀਐੱਸ ਰਾਘਵਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਤਾਕਤਵਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੁਝ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਨਾ ਸੀ, ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤਾਕਤਵਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਟੋ ਨੇ ਆਪਣਾ ਵਿਸਥਾਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਸਿਸਟਮ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਵੱਧਦਾ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਨਿੰਦਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੂਸ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਥੋੜੇ ਵੀ ਗਰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਰਣਨੀਤੀ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਬੈਠਕ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਨਵੇਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਵੀ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਾਲਰ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
