ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਭਾਰਤ-ਚੀਨ (Indo-China border) ਵਿਚਾਲੇ ਚ$ਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਤਣਾਅ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਆਏ ਦਿਨਾਂ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ (Indo-China border) ਤੋਂ ਝੜਪ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਹੁਣ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (LAC) ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਗਸ਼ਤ ਦੌਰਾਨ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਫੌਜੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਝੜਪ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹੱਲ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਿਲਹਾਲ ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਤੋਂ ਖ਼ਬਰ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਤੇ ਚੀਨ ਦਾ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਵਿਵਾਦ ?
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ 1950 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਰਹੱਦ ਆਮ ਸੀ, ਪਰ 1962 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦਰਮਿਆਨ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਹਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੌਰਾਨ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ 2002 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਚੀਨ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਲਈ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 1962 ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਸੀ।
2006 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੇ ਐਲਏਸੀ ਦੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਆਪਣੀ ਫ਼ੌਜ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੀ। 2007 ਤੋਂ ਐਲਏਸੀ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅੱਗੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ।
2007 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੇ ਸਿੱਕਿਮ, ਲੱਦਾਖ਼ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਦੇਪਸੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਥਾਵਾਂ' ਤੇ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਰੁਖ਼ ਅਪਣਾਇਆ। 2017 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੇ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਭੂਟਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਇਕਤਰਫਾ ਸਮਝੌਤਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਡੋਕਲਾਮ ਰੁਕਾਵਟ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ।
ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਗ਼ਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਗ਼ਸ਼ਤ ਦੇ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਭਾਰਤ ਚੀਨੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਖੇਤਰ ਲਈ ਰਸਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਐਲਏਸੀ (LAC) ਨੂੰ ਸੜਕ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੰਪਰਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਸਥਾਈ ਸੰਤੁਲਨ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਨੇ ਦੌਲਤ ਬੇਗ਼ ਓਲਡੀ (ਡੀਬੀਓ) ਸੜਕ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਲੇਹ ਨੂੰ ਕਾਰਾਕੋਰਮ ਪਾਸ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਡੀਬੀਓ ਵਿਖੇ 16,000 ਫੁੱਟ 'ਤੇ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੈਂਡਿੰਗ ਸਟ੍ਰਿਪ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਦਸੰਬਰ 2022 ਤੱਕ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਸਿੱਕਮ, ਉਤਰਾਖੰਡ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ 61 ਰਣਨੀਤਕ ਸੜਕਾਂ 3,417 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਨਾਲ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ।
