ETV Bharat / bharat

ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ: ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਮੈਨਨ ਨਾਸਾ ਦੇ 10 ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ

author img

By

Published : Dec 8, 2021, 8:56 AM IST

ਅਮਰੀਕੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਮੈਨਨ (Indian-origin physician Anil Menon) ਨੂੰ ਨਾਸਾ ਨੇ ਨੌਂ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।

ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਮੈਨਨ
ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਮੈਨਨ

ਹਿਊਸਟਨ: ਅਮਰੀਕੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਮੈਨਨ (Indian-origin physician Anil Menon) ਨੂੰ ਨਾਸਾ (NASA) ਨੇ ਨੌਂ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।

ਮੈਨਨ (45) ਦਾ ਜਨਮ ਮਿਨੀਆਪੋਲਿਸ, ਮਿਨੇਸੋਟਾ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਪੇਸਐਕਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਫਲਾਈਟ ਸਰਜਨ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਸਾ ਦੇ ਸਪੇਸਐਕਸ ਡੈਮੋ-2 ਮਿਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।

ਨਾਸਾ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ 10 ਨਵੇਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਫੌਜੀ ਪਾਇਲਟ ਹਨ।

ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਰੋਨਾਟਿਕਸ ਐਂਡ ਸਪੇਸ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ' (NASA) ਨੇ ਹਿਊਸਟਨ 'ਚ ਇਕ ਸਮਾਰੋਹ ਦੌਰਾਨ ਛੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਹਿਊਸਟਨ ਮਿਸ਼ਨ ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਕੋਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਚੁਣੇ ਗਏ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 30 ਤੋਂ 40 ਸਾਲ ਦਰਮਿਆਨ ਹੈ, ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ 'ਸਪੇਸ ਫਲਾਈਟ' 'ਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਨਾਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਬਿਲ ਨੇਲਸਨ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ (6 ਦਸੰਬਰ) ਨੂੰ ਹਿਊਸਟਨ ਵਿੱਚ ਨਾਸਾ ਦੇ ਜੌਹਨਸਨ ਸਪੇਸ ਸੈਂਟਰ ਨੇੜੇ ਏਲਿੰਗਟਨ ਫੀਲਡ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ, ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ, 2021 ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਭਾਗੀਦਾਰ ਜਨਵਰੀ 2022 ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਜੌਹਨਸਨ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨਗੇ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Modi Putin Meet: ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਾਲੇ 28 ਸਮਝੌਤੇ, ਅੱਤਵਾਦ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ

ਮੈਨਨ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਕ੍ਰੂ ਫਲਾਈਟ ਸਰਜਨ ਵਜੋਂ ਨਾਸਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਉਹ ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਏਅਰੋਸਪੇਸ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਵਾਈ ਮਾਹਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਹੈਤੀ ਵਿੱਚ 2010 ਦੇ ਭੂਚਾਲ, ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ 2015 ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਅਤੇ 2011 ਦੇ ਰੇਨੋ ਏਅਰ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਕਰੈਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।

ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ, ਮੇਨਨ ਨੇ 45ਵੇਂ ਸਪੇਸ ਵਿੰਗ ਅਤੇ 173ਵੇਂ ਫਾਈਟਰ ਵਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਲਾਈਟ ਸਰਜਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ F-15 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਡਾਣਾਂ ਭਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਕੇਅਰ ਏਅਰ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਟੀਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ।

ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ, ਐਰੋਨਾਟਿਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਿਰੀਸ਼ਾ ਬੰਦਲਾ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਅਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਤੀਜੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ। ਵਿੰਗ ਕਮਾਂਡਰ ਰਾਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਕਲੌਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਇੰਟਰਕੋਸਮੌਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1984 ਨੂੰ ਸੋਯੂਜ਼ ਟੀ-11 'ਤੇ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਸੀ।

(ਏਜੰਸੀ ਇੰਪੁੱਟ)

ਹਿਊਸਟਨ: ਅਮਰੀਕੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਨਿਲ ਮੈਨਨ (Indian-origin physician Anil Menon) ਨੂੰ ਨਾਸਾ (NASA) ਨੇ ਨੌਂ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।

ਮੈਨਨ (45) ਦਾ ਜਨਮ ਮਿਨੀਆਪੋਲਿਸ, ਮਿਨੇਸੋਟਾ ਵਿੱਚ ਯੂਕਰੇਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਪੇਸਐਕਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਫਲਾਈਟ ਸਰਜਨ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਸਾ ਦੇ ਸਪੇਸਐਕਸ ਡੈਮੋ-2 ਮਿਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।

ਨਾਸਾ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ 10 ਨਵੇਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਫੌਜੀ ਪਾਇਲਟ ਹਨ।

ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਰੋਨਾਟਿਕਸ ਐਂਡ ਸਪੇਸ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ' (NASA) ਨੇ ਹਿਊਸਟਨ 'ਚ ਇਕ ਸਮਾਰੋਹ ਦੌਰਾਨ ਛੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਹਿਊਸਟਨ ਮਿਸ਼ਨ ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਕੋਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਚੁਣੇ ਗਏ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 30 ਤੋਂ 40 ਸਾਲ ਦਰਮਿਆਨ ਹੈ, ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ 'ਸਪੇਸ ਫਲਾਈਟ' 'ਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਨਾਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਬਿਲ ਨੇਲਸਨ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ (6 ਦਸੰਬਰ) ਨੂੰ ਹਿਊਸਟਨ ਵਿੱਚ ਨਾਸਾ ਦੇ ਜੌਹਨਸਨ ਸਪੇਸ ਸੈਂਟਰ ਨੇੜੇ ਏਲਿੰਗਟਨ ਫੀਲਡ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ, ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ, 2021 ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਭਾਗੀਦਾਰ ਜਨਵਰੀ 2022 ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਜੌਹਨਸਨ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨਗੇ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Modi Putin Meet: ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਾਲੇ 28 ਸਮਝੌਤੇ, ਅੱਤਵਾਦ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ

ਮੈਨਨ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਕ੍ਰੂ ਫਲਾਈਟ ਸਰਜਨ ਵਜੋਂ ਨਾਸਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਉਹ ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਏਅਰੋਸਪੇਸ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਵਾਈ ਮਾਹਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਹੈਤੀ ਵਿੱਚ 2010 ਦੇ ਭੂਚਾਲ, ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ 2015 ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਅਤੇ 2011 ਦੇ ਰੇਨੋ ਏਅਰ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਕਰੈਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।

ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ, ਮੇਨਨ ਨੇ 45ਵੇਂ ਸਪੇਸ ਵਿੰਗ ਅਤੇ 173ਵੇਂ ਫਾਈਟਰ ਵਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਲਾਈਟ ਸਰਜਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ F-15 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਡਾਣਾਂ ਭਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਕੇਅਰ ਏਅਰ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਟੀਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ।

ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ, ਐਰੋਨਾਟਿਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਿਰੀਸ਼ਾ ਬੰਦਲਾ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਅਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਤੀਜੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ। ਵਿੰਗ ਕਮਾਂਡਰ ਰਾਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਕਲੌਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਇੰਟਰਕੋਸਮੌਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1984 ਨੂੰ ਸੋਯੂਜ਼ ਟੀ-11 'ਤੇ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਸੀ।

(ਏਜੰਸੀ ਇੰਪੁੱਟ)

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.