ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣਾ 137ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ 28 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ।
1885 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਕਈ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ।
ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਸੰਬਰ 1885 ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ 1850 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ।
ਅੱਜ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ 137ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਹੈ। ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ 1885 ਵਿੱਚ ਏ.ਓ. ਹਿਊਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸਦਾ ਟੀਚਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਥੀਓਸੋਫੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੀਤੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ।
ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੀ 137ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ 49 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 28 ਦਸੰਬਰ 1885 ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਏਓ ਹਿਊਮ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਟੀਚਾ ਨਹੀਂ ਸੀ
ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 28 ਦਸੰਬਰ 1885 ਨੂੰ ਆਈਸੀਐਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਐਲਨ ਔਕਟਾਵੀਅਨ ਹਿਊਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਤੋਂ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮਕਸਦ ਬਰਤਾਨੀਆ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਗਠਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਣ। ਏਓ ਹਿਊਮ ਨੇ ਥੀਓਸੋਫਿਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ 17 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਈ। ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੈਸ਼ਨ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਿਯੋਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੈਨਰਜੀ ਨੇ ਕੀਤੀ।
ਸਿਆਸੀ ਚੇਤਨਾ ਵਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਉਭਾਰ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਦਲ ਅਤੇ ਗਰਮ ਦਲ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੱਧਮ ਪਾਰਟੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਸਵੈ-ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਸਾਲ 1915 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ। ਸਾਲ 1919 ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1930 ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਟੀਚਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਕਰੀਬ ਡੇਢ ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਗੂ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ 7 ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ 6 ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ।
ਕਾਂਗਰਸ ਕਈ ਵਾਰ ਵੰਡੀ ਗਈ
ਕਰੀਬ 137 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਪਾਰਟੀ ਕਾਂਗਰਸ ਕਈ ਵਾਰ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਨਾਤਾ ਤੋੜਿਆ ਹੈ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨਹੀਣਤਾ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ (ਆਈ) ਨਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਈ। ਇਸ ਦਾ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਦਲ ਕੇ ਪੰਜਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਬਦਲ ਕੇ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ 60ਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ
ਇਸ ਸਮੇਂ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ 60ਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ 19 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹੇ ਹਨ।
