ਹਰਿਆਣਾ: ਹਰਿਆਣਾ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੀ 58ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ 17ਵਾਂ ਸੂਬਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਹਰਿਆਣਾ ਬਾਰੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਹਾਵਤ ਹੈ 'ਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ ਹਰਿਆਣਾ, ਜਿਤ ਦੂਧ-ਦਹੀ ਕਾ ਖਾਣਾ' ਯਾਨੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਲੋਕ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦਹੀ ਖਾਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਜ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 57 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕਈ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਹੈ। ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਹੋਣ, ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਵੇ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਾਜ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਐਨਸੀਆਰ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ ਹੋਣ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧਾ ਫਾਇਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ : ਪਿਛਲੇ 57 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲੋਂ ਪਛੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਕੁੱਲ 107 ਤਗ਼ਮਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 33 ਤਗ਼ਮੇ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 2018 ਵਿੱਚ 70 ਮੈਡਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ 18 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਿੱਤੇ। 2014 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੁੱਲ 57 ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ 23 ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ ਸਨ।
ਓਲੰਪਿਕ 'ਚ ਵੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ : ਓਲੰਪਿਕ 'ਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2008 ਦੀਆਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ ਵਿਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗ਼ਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ, ਜਦਕਿ 2012 ਵਿੱਚ ਯੋਗੇਸ਼ਵਰ ਦੱਤ ਨੇ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗ਼ਮਾ ਅਤੇ ਸਾਇਨਾ ਨੇਹਵਾਲ ਨੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗ਼ਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਉਥੇ ਹੀ ਜੇਕਰ 2016 ਓਲੰਪਿਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 2 ਮੈਡਲ ਮਿਲੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਸਾਕਸ਼ੀ ਮਲਿਕ ਨੇ ਕੁਸ਼ਤੀ 'ਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਨੀਰਜ ਚੋਪੜਾ 2020 ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ, ਜਦਕਿ ਰਵੀ ਦਹੀਆ ਅਤੇ ਬਜਰੰਗ ਪੂਨੀਆ ਨੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।
ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਹਰਿਆਣਾ : ਖੇਡ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਧੀਰੇਂਦਰ ਅਵਸਥੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਅੱਜ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੈਡਲਾਂ ਦੀ ਖਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ 20 ਤੋਂ 30% ਤਗਮੇ ਜਿੱਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਇੰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣਿਆ ਹਰਿਆਣਾ : ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਖੇਡ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕਈ ਪਹਿਲੂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 'ਤੇ 14 ਫਸਲਾਂ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ 'ਚ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਅੱਗੇ ਹੈ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਹਰਿਆਣੇ ਨੂੰ ਅੰਨਦਾਤਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਅਜਿਹਾ ਰਾਜ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 'ਤੇ 14 ਫਸਲਾਂ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਧੀਰੇਂਦਰ ਅਵਸਥੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪਹਿਲੂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਯਕੀਨਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵੀ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 'ਤੇ 14 ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਐਨਸੀਆਰ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਲਾਭ: ਹਰਿਆਣਾ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਲਈ ਬਜਟ ਵਾਲੀ ਕਾਰ ਵਾਲੀ ਮਾਰੂਤੀ ਕਾਰ ਦਾ ਪਲਾਂਟ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ 'ਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅੱਜ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਵਾਹਨਾਂ ਜਾਂ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਪਲਾਈਵੁੱਡ ਉਦਯੋਗ ਵੀ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸਦੇ ਤਿੰਨ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਐਨਸੀਆਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਹਰਿਆਣਾ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿ ਗਿਆ?: ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਕਾਰ ਫੈਕਟਰੀ ਲਗਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦੌੜ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਹਰਿਆਣਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵਾਹਨ ਬਰਾਮਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਖਰਖੌਦਾ 'ਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਮਾਰੂਤੀ ਪਲਾਂਟ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਕਾਰਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਅਗਲਾ ਟੀਚਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ 10 ਲੱਖ ਕਾਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਗਗਨਚੁੰਬੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ: ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫਰੀਦਾਬਾਦ, ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਹੁਣ ਹਰਿਆਣੇ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਪਛੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਲਾਈਵੁੱਡ ਉਦਯੋਗ ਨੇ ਵੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਯਮੁਨਾਨਗਰ ਇਸ ਦਾ ਹੱਬ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਪਾਣੀਪਤ ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਕਹਾਣੀ ਹੁਣ ਰੁਕਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅੱਤਵਾਦ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਮਿਲਿਆ, ਪਰ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਥੇ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਵਿਕਾਸ ਹਰਿਆਣਾ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਸਤਾਰ: ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ 57 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰੋਡਵੇਜ਼ ਹੋਵੇ, ਮੈਟਰੋ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਵੇ, ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਆਯਾਮ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਸਮੇਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਤੰਗ ਸੜਕਾਂ ਸਨ, ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈਵੇਅ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇਅ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ: ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਧੀਰੇਂਦਰ ਅਵਸਥੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ ਦਾ ਜਾਲ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਲ ਲੇਨ ਅਤੇ ਟੂ ਲੇਨ ਸੜਕਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਵੇਅ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਮੁੰਬਈ ਤੱਕ ਬਣ ਰਿਹਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਵੇਅ ਵੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਈਸਟਰਨ ਪੈਰੀਫੇਰਲ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ ਦਾ ਲਾਭ ਵੀ ਮਿਲੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ।
ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ : ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਬਜਟ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵੱਡੇ ਅਦਾਰੇ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਛਾਲ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ।
ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ?: ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 57 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 'ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਭਾਵੇਂ ਕੁਸ਼ਤੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਬਾਲ ਮੌਤ ਦਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਘੱਟ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸ 'ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਹੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ?: ਹਰਿਆਣਾ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁਝ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਤਲੁਜ ਯਮੁਨਾ ਲਿੰਕ ਨਹਿਰ ਦਾ ਵਿਵਾਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪੰਜ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਵੀ ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦੱਖਣੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਔਖੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਿਆਣਾ ਵੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਬੈਂਚ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਜਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
