ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀਬਾਈ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਯੋਧਾ ਰਾਣੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1857 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਹੋਰ ਵੀ ਵੀਰਾਂਗਨਾ ਹਨ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ 'ਚ ਵੱਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਾਣੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਤਲਵਾਰ ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਨ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫੌਜ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਭਾਵੇਂ 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਬੀਜ ਉਸ ਤੋਂ 9 ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ 1857 ਵਿੱਚ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਜੇਤੂ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਦੀ ਰਾਣੀ ਅਵੰਤੀ ਬਾਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ਰਜ਼ ਨੇ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਲੜਾਈ ਨੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਅਗਸਤ 1831 ਨੂੰ ਰਾਓ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਓਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮਾਨਕੇਹੜੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਸਨ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਅੰਤੋ ਬਾਈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਟਿਆਰ ਤਲਵਾਰ ਕਲਾ, ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ, ਫੌਜੀ ਰਣਨੀਤੀ, ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸਟੇਟਕ੍ਰਾਫਟ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 1848 ਵਿੱਚ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਨਾਂਅ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਮਿਲਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: 19 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ
ਸਾਲ 1851 ਵਿੱਚ, ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜੇ ਅਤੇ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤਿਆ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਰਾਜ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਨੇ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ, ਅਮਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਜੇ ਛੋਟੇ ਸਨ, ਰਾਣੀ ਨੇ ਰਾਜ ਦਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ, ਪਰ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸਨ।
ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਬਦਨਾਮ 'ਲਾਪਸੇ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ' ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਰਿਆਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨੀਤੀ ਨੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਯੋਗ ਸਨ ਜਾਂ ਮਰਦ ਵਾਰਸ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਮਰ ਗਏ ਸਨ।"
ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤਿਆ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਕੋਲ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਕ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ, ਰਾਣੀ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਰਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ.
ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਖੇੜੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਲੜਾਈ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਉੱਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਵਹਰੀਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਜ਼ਖਮੀ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹਾਰੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਨਰਲ ਵੈਡਿੰਗਟਨ ਦੇ ਕੈਂਪ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੀਲਾ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਟੁਕੜੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਮ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਫੌਜ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਤਾਕਤਾਂ ਆਖਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲੈਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਰਾਣੀ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 20 ਮਾਰਚ, 1858 ਨੂੰ ਅਵੰਤੀਬਾਈ ਨੇ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਮਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਲੀਲਾ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਲਈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਵੰਤੀਬਾਈ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹਾਦੁਰੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਹਾਰ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਉਹ ਅੱਗ ਬਾਲ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬੁਝਾ ਸਕੇ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਡਾਂਡੀ-ਇੰਚੁਡੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
