ਸੋਲਨ/ ਹਿਮਾਚਲ: ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਸੋਲਨ ਦੇ ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਹਮਾਮ (first three story Hammam) ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਹਮਾਮ ਦੀ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਐਵਾਰਡ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਰ ਹੁਣ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਹਮਾਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉਪਯੋਗੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਹਮਾਮ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਸਾਧਾਰਨ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਸ ਦਾ ਪੇਟੈਂਟ ਵੀ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਹਮਾਮ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਜੇਕਰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਮਾਮ ਬਣਾਏਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲੈਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਰਾੜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਾਇਲਟੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਡੇਢ ਕਿਲੋ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ 60 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ : ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਹਮਾਮ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੱਸਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਢ ਕਿਲੋ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਰੀਬ 60 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਪਣੀ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਉਹ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਧੂੰਏਂ ਦੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਾਮ 'ਚ ਕਰੀਬ 15000 ਵਾਟ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਹਮਾਮ ਦਾ ਪੇਟੈਂਟ ਕੀਤਾ : ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ (Dhurlabh Singh built three story hammam) ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਸਾ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕਰਨ 'ਤੇ ਖ਼ਰਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਇਹ ਪੈਸਾ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਅਤੇ ਲੱਕੜ ਜੋ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨੂੰ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਹਮਾਮ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਪੇਟੈਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਠੰਡੇ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਘੱਟ ਖਰਚ 'ਚ ਮਿਲਣਗੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਇਦੇ : ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਠੰਡਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਸੂਬੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਠੰਡ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਿਮਾਚਲ ਇੱਕ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੂਬਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਸੇਬਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ, ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਾਧਾਰਨ ਹਮਾਮ ਨਾਲੋਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਗਰਮ ਹੋਵੇਗਾ ਪਾਣੀ : ਇਸ ਹਮਾਮ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਧਾਰਨ ਹਮਾਮ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 15 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਹੀ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਧੂੰਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ 45 ਤੋਂ 60 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਢ ਕਿਲੋ ਫਾਲਤੂ ਲੱਕੜ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਧੂੰਆਂ ਰਹਿਤ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਾਪਮਾਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਹੀਟ ਐਕਸਚੇਂਜਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 30 ਡਿਗਰੀ 60 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 90 ਤੋਂ 100 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਖੇਤਰ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕੋਰ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਫਿਰ ਲਾਟ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਧੂੰਏ ਦਾ ਖੇਤਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵੀ ਬੱਚਤ ਹੋਵੇਗੀ: ਇਸ ਹਮਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ (Dhurlabh Singh built three story hammam) ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਮਾਡਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁਣ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਹਮਾਮ ਵਿੱਚ 3 ਤੋਂ 4 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਲੱਕੜ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ 1.5 ਕਿਲੋ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ, ਇੱਕ ਆਮ ਹਮਾਮ ਨਾਲੋਂ 3 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਮਾਪਦੰਡਾਂ 'ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰਿਆ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ 'ਚ ਹਮਾਮ ਦਾ ਮਾਡਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ: ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲਿਆ | ਇਸ ਦਾ ਪੇਟੈਂਟ 2011 ਵਿੱਚ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਮਾਡਲ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਹਮਾਮ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡੇਢ ਕਿਲੋ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ 15000 ਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਬਚਤ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਲਵੋ ਜੀ ਫੌਜ 'ਚ ਅਗਨੀਪਥ ਸਕੀਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ NCC ਵੀ ਖਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਲ !
