ETV Bharat / bharat

ਵਿਸਾਖੀ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਭਾਰੀ ਭੀੜ - ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ

ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰ ਪੈਰ 'ਤੇ ਆਸਥਾ ਦੀ ਆਮਦ ਹੈ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਰਿਦੁਆਰ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਵਿਸਾਖੀ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ
ਵਿਸਾਖੀ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ
author img

By

Published : Apr 13, 2022, 6:32 PM IST

ਹਰਿਦੁਆਰ: ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਜੋਂ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਘਾਟਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜਲ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ ਐਸਡੀਆਰਐਫ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਹਰਿਦੁਆਰ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਰਕੀ ਪੈਦੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਗੰਗਾ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰੌਣਕ ਬਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵੀਰਵਾਰ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ।

ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਭੀੜ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਰਿ ਕੀ ਪਉੜੀ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਭਾਰੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰਿ ਕੀ ਪੀੜੀ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਆਦਿ ਤੋਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ।

ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੜ੍ਹੋ- ਸੁਕਮਾ 'ਚ ਕਾਵਾਸੀ ਲਖਮਾ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਈ ਦੇਵੀ ਮਾਂ!

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਜੋਤਿਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਮੇਸ਼ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਮੇਸ਼ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਨਛੱਤਰ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਯੋਗ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ 'ਤੇ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਆ ਕੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਸਭ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪੁਜਾਰੀ: ਤੀਰਥ ਪੁਜਾਰੀ ਪੰਡਿਤ ਦੇਸ਼ਬੰਧੂ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਿਨ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਲਈ ਸਵਰਗ ਦਾ ਰਸਤਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਵੈਸਾਖੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਭਿੱਜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਲਿਯੁਗ ਵਿੱਚ ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੀਰਥ ਨੂੰ ਗੰਗਾ ਦਾ ਮੁਖੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।

ਹਰਿਦੁਆਰ: ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਜੋਂ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਘਾਟਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜਲ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ ਐਸਡੀਆਰਐਫ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਹਰਿਦੁਆਰ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਰਕੀ ਪੈਦੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਗੰਗਾ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰੌਣਕ ਬਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵੀਰਵਾਰ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ।

ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਭੀੜ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਰਿ ਕੀ ਪਉੜੀ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਭਾਰੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰਿ ਕੀ ਪੀੜੀ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਆਦਿ ਤੋਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ।

ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੜ੍ਹੋ- ਸੁਕਮਾ 'ਚ ਕਾਵਾਸੀ ਲਖਮਾ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਈ ਦੇਵੀ ਮਾਂ!

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਜੋਤਿਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਮੇਸ਼ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਮੇਸ਼ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਨਛੱਤਰ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਯੋਗ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ 'ਤੇ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਆ ਕੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਗੰਗਾ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਸਭ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪੁਜਾਰੀ: ਤੀਰਥ ਪੁਜਾਰੀ ਪੰਡਿਤ ਦੇਸ਼ਬੰਧੂ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਿਨ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਲਈ ਸਵਰਗ ਦਾ ਰਸਤਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਵੈਸਾਖੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਭਿੱਜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਲਿਯੁਗ ਵਿੱਚ ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੀਰਥ ਨੂੰ ਗੰਗਾ ਦਾ ਮੁਖੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.