ਪਾਣੀਪਤ: ਕੌਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 90 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਪਾਣੀਪਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਕਈਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਬਾਬਰ, ਹੁਮਾਯੂੰ ਅਤੇ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਵਰਗੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਇਥੇ ਮੌਜੂਦ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਾਸਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਪਾਣੀਪਤ ਦਾ ਮਹਾਨ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪਾਣੀਪਤ 'ਚ ਕਲੰਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਝੋਲੀ ਫੈਲਾਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ, ਪਾਣੀਪਤ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਹੱਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕੱਲੇ ਪਾਨੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ 7.5 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਹੈਂਡਲੂਮ ਉਤਪਾਦ ਸਲਾਨਾ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਹਰਿਆਣਾ ਉਦਯੋਗ ਵਿਆਪਕ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਰੋਸ਼ਨ ਲਾਲ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਹੈਂਡਲੂਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 1948 ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਪਾਣੀਪਤ ਸ਼ਹਿਰ ਨੇ ਇੱਥੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ।
ਅੱਜ ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਇਥੇ ਹੈਂਡਲੂਮ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਲਈ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਘਰੇਲੂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਈਏ ਤਾਂ ਜੋ ਕਪੜੇ, ਫਰਨੀਚਰ, ਕਤੂਰੇ, ਪਰਦੇ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਜੋ ਇਥੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ਉਸਦਾ ਤਕਰੀਬਨ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਦਾ ਹਰ ਦਿਨ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪਾਣੀਪਤ 'ਚ ਹੈਂਡਲੂਮ ਦਾ ਕੰਮ ਜ਼ੋਰਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਬਣੇ ਕੰਬਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪਸੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਪਾਣੀਪਤ ਰੀਸਾਈਕਲ ਧਾਗਿਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1987 ਵਿੱਚ ਓਪਨ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆ 'ਚ ਪਾਣੀਪਤ ਤੋਂ ਧਾਗਾ ਐਕਸਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਜ ਆਲਮ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀਪਤ ਧਾਗੇ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਅੱਗੇ ਰੋਸ਼ਨ ਲਾਲ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਥੇ ਓਪਨ ਇੰਡਸਟਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਕਾਨਪੁਰ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਦਾ ਮੈਨਚੇਸਟਰ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਅੱਜ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਓਪਨ ਇੰਡਸਟਰੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪਾਣੀਪਤ ਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਧਾਗੇ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਬਲਕਿ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀਪਤ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਧਾਗਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਨੇਪਾਲ, ਰੂਸ, ਅਮਰੀਕਾ, ਜਰਮਨੀ, ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼, ਫਿਨਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ, ਬੁਲਗਾਰੀਆ, ਬੈਲਜੀਅਮ ਵਰਗੇ ਮੁਲਕਾਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਰਯਾਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 400 ਸਪਿਨਿੰਗ ਮਿੱਲਾਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਕਿੱਲੋ ਧਾਗਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਸਪਿਨਿੰਗ ਮਿੱਲਾਂ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੂੰ ਅਤੇ ਪੋਲਿਸਟਰ ਧਾਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸਦੀ 20 ਫੀਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਣੀਪਤ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਾਗਿਆਂ ਨਾਲ ਡੋਰਮੇਟ, ਕੈਨਵਸ, ਪਰਦੇ, ਚਦਰ, ਫਰਨੀਚਰ ਫੈਬਰਿਕ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸਪਿਨਿੰਗ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੈਬਰਕੇਸ਼ਨ ਵੀ ਇੱਥੇ ਹੈ। ਇਥੇ ਸੂਤ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਕੱਪੜਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਨ ਜੋ ਸਿਰਫ ਧਾਗਾ ਜਾਂ ਫੈਬਰੀਕੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇੱਥੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਪਾਣੀਪਤ ਦੀਆਂ ਕਤਾਈ ਮਿੱਲਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲੱਖਾਂ ਟਨ ਵਰਤੇ ਕਪੜੇ ਵੀ ਮੰਗਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਮੁਤਾਬਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੰਟਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਰੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਰੂੰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਧਾਗਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਧਾਗਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਖਰਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਧਾਗਾ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ। ਇੱਥੇ ਜੋ ਧਾਗਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਇੰਨੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਹੋਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਇੰਨੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨੂੰ ਰੰਗਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ।
ਧਾਗਾ ਵਪਾਰੀ ਸੁਰੇਸ਼ ਕਾਬਰਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਰੀਸਾਈਕਲ ਧਾਗਿਆਂ ਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ ਧਾਗੇ ਦੀ ਰੰਗਾਈ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਕੀਮਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਪਾਹ ਦਾ ਧਾਗਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਸਦੀ ਰੰਗਾਈ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਕੀਮਤ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਓਨੇ 'ਚ ਰਿਸਾਇਕਲ ਧਾਗਾ ਬਣਾਕੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰੰਗਾਈ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਹੀ ਧਾਗਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲਾ ਧਾਗਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਏਗੀ ਕਿ ਅੱਜ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਧਾਗਾ ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ ਦੇ 80% ਉਦਯੋਗ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 400 ਸਪਿਨਿੰਗ ਮਿੱਲਾਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋ ਸੂਤ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 500 ਕਰੋੜ ਦਾ ਟਰਨਓਵਰ ਹੈ।
ਪਾਣੀਪਤ ਦਾ ਧਾਗਾ ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਲਗਭਗ 4000 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੇ ਪਾਣੀਪਤ ਨੂੰ ਧਾਗੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।
