ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਹਰਸ਼ਵਰਧਨ ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਯਾਤਰਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਸ ਭਰੋਸੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਕੋਵਿਡ-19 ਵਾਇਰਸ ਵਿਰੁੱਧ ਟੀਕੇ (ਵੈਕਸੀਨ) ਦੇ ਟੈਸਟਿੰਗ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਮਾਹਰ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੀਜਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਤੀਸਤਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਢਾਕਾ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨੂੰ ਇਸ ਫੇਰੀ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ-ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਨੇੜਿਓਂ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਅਬਜ਼ਰਵਰ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਗੁਪਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤੀਸਤਾ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਏਜੰਡੇ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚਿੰਤਤ ਹਾਂ।
ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਢਾਕਾ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਦੌਰਾ ਸੀ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਮਸੂਦ ਬਿਨ ਮੋਮਿਨ ਨਾਲ ਬੁੱਧਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਇੱਕ ਬੈਠਕ ਹੋਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੋਵਿਡ -19 ਟੀਕਾ ਪਹਿਲ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਦੇਵੇਗਾ ਜੋ ਟੈਸਟਿੰਗ ਦੇ ਤੀਜੇ ਪੜਾਅ 'ਚ ਹੈ।
ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਟੀਕਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੋਸਤ, ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਲਈ ਤਰਜੀਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਚਾਨਕ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਸੱਲੀਬਖ਼ਸ਼ ਦੱਸਿਆ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਜੋ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 60 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੈਕਸੀਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਟੀਕਾ ਹੁਣ ਟੈਸਟਿੰਗ ਦੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਮੋਮਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਟੀਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਟੈਸਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੈਕਸੀਨ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬਣੇਗੀ, ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣਗੇ।
ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਫ਼ੈਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਮੱਗਰੀ (ਪੀਪੀਈ), ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਅਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈਆਂ ਸਨ। ਮੋਮਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਜੋ ਵੀ ਵੈਕਸੀਨ ਹੈ ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਚੀਨ, ਰੂਸ ਜਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਹੋਵੇ।
ਢਾਕਾ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਭਾਰਤੀ ਹਮਰੁਤਬਾ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ।
ਮੋਮਿਨ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹਸੀਨਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੋਦੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਭਾਰਤ-ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਢਾਕਾ ਭੇਜਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੋਵਿਡ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਂਝੇਦਾਰ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੋਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਪਰਕ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ 'ਤੇ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਨੇਤਾ ਸ਼ੇਖ ਮੁਜੀਬੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ 100ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਸਾਲ 2020-21 ਨੂੰ ਮੁਜੀਬ ਦੇ ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ 50 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਵੀ ਮਨਾਉਣਗੇ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ਰਿੰਗਲਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੀ ਵੈਕਸੀਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਹਿਯੋਗ ਸੀ, ਪਰ ਲੱਦਾਖ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਬੀਜਿੰਗ ਦਾ ਵੱਧਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਡਾਕਟਰੀ ਖੋਜ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਚੀਨ ਦੇ ਸਿਨੋਵੋਕ ਬਾਇਓਟੈਕ ਲਿਮਟਿਡ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੋਵਿਡ -19 ਲਈ ਸੰਭਾਵਿਤ ਟੀਕੇ ਦੇ ਪੜਾਅ ਦੇ ਟ੍ਰਾਇਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਲਈ ਤਾਜ਼ਾ ਸਿਰਦਰਦੀ ਬਣੇ ਚੀਨ ਦਾ ਤੀਸਤਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਢਾਕਾ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੇਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਚੀਨ ਕਿਸੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਪਰ ਤੀਸਤਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਿਵਾਦ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਢਾਕਾ ਦਾ 2011 ਵਿੱਚ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਭਾਰਤ ਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਲਗਭਗ ਤੀਸਤਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਸਮਝੌਤੇ `ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ ਸਨ ਪਰ ਆਖਰੀ ਪਲ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਤੀਸਤਾ ਨਦੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਪੂਰਬੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਕਮ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਦੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਪਰ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਸੁੱਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੀਸਤਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ 1996 ਸਮਝੌਤੇ ਵਾਂਗ ਬਰਾਬਰ ਵੰਡ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਫ਼ਰੱਕਾ ਬੈਰਾਜ਼ ਤੋਂ ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੀਸਤਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਝੋਤਾ ਨਹੀ ਹੋਇਆ।
ਸਰਹੱਦੀ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੀਸਤਾ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਆਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ।
ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਗ੍ਰੇਟਰ ਰੰਗਪੁਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤੀਸਤਾ ਦਰਿਆ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਬਹਾਲੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ 85.3 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੰਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਚੀਨ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ 'ਤੇ 983 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚੇ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੀਸਤਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੈ।
ਅਬਜ਼ਰਵਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ (ਚੀਨੀ ਫੰਡਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੀਸਤਾ ਵਾਟਰ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ) ਦਾ ਸਾਡੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹਿੱਤਾਂ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ।
ਚੀਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਉੱਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਕਸ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਪਕੁਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੀਐਨਐਸ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਪਣਡੁੱਬੀ ਬੇਸ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇਵੀ ਨੂੰ ਦੋ ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ ਵੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਿੰਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਦੀ ਮਨਪਸੰਦ ਬੈਲਟ ਅਤੇ ਰੋਡ ਪਹਿਲਕਦਮੀ (ਬੀਆਰਆਈ) ਨੂੰ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬੀਆਰਆਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਰਥਿਕ ਗਲਿਆਰਾ (ਸੀਪੀਈਸੀ) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਪੀਓਕੇ) ਤੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ।
ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਢਾਕਾ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਹਨ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਬੱਸ ਇੰਨਾਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਚੀਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਢਾਕਾ ਚੀਨ ਦਾ ਕਾਰਡ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅਰੁਣਿਮ ਭੁਯਾਨ)
