ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸਾਲ 1930 ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸਿਵਲ ਅਵੱਗਿਆ ਅੰਦੋਲਨ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ 'ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ' ਰਾਹੀਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ।
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਨਮਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲੂਣ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ? ਇਹ ਨਮਕ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡ ਕੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 500 ਰੁਪਏ ਵਿਚ ਨਿਲਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪੈਸਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸਬੰਧੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ।
ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਨਮਕ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਰ ਵਸਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਘੜੀ ਅਤੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਅਸਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜੋ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ 8 ਤੋਂ 10 ਪੱਤਰ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਸਨ।
ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਲ 'ਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਬਰਮਤੀ ਆਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਸੰਗਮ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਬਦਨਾਮ ਚਰਖਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹਾਲ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਾਹ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ 'ਚ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਸਵੀਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੱਸੇ 'ਸੱਤ ਸਮਾਜਿਕ ਪਾਪ' ਵੀ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ।
ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 146 ਤਸਵੀਰਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਮੋਹਨਦਾਸ ਤੋਂ ਮਹਾਤਮਾ ਤੱਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਾਇਬ ਘਰ 'ਚ ਇਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਗਾਂਧੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਵਾਹਨ, 47-ਮਾਡਲ ਦਾ ਵੀ-8 ਫੋਰਡ ਟਰੱਕ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਸੰਗਮ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਹਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇਕ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਗੋਲ ਭਾਂਡਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਸਨ।
ਗਾਂਧੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਵਾਹਨ ਮਾੜੀ ਅਤੇ ਅਣਗੌਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੀ, ਪਰ 2007-08 ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਾਜ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਕਈ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਿਆ ਗਿਆ। ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਡੂੰਗੀ ਸਮਝ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
