ETV Bharat / bharat

ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਦਾ ਸੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਦਾ ਮੋਰ ਪੰਖ

author img

By

Published : Aug 23, 2019, 10:12 AM IST

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮੋਰ ਪੰਖ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੀ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਮੋਰ ਪੰਖ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਮੋਰ ਪੰਖ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਗ ਦੰਸ਼ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਫੋਟੋ

ਹਰਿਦੁਆਰ : ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਮੌਕੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤਿਆਰੀਆਂ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਧਰਮਨਗਰੀ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਸਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮੋਰ ਪੰਖ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੀ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਈ ਮੋਰ ਪੰਖ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਇਸ ਮੋਰ ਪੰਖ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਗ ਵੱਲੋਂ ਡੱਸੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਵੇਖੋ ਵੀਡੀਓ

ਕਿਸ ਖ਼ਾਸ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਈ ਮੋਰ ਪੰਖ?

ਇੰਝ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਰੋਹਿਣੀ ਨਕਸ਼ੱਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਮਾਗਮ 'ਚ ਰਿਸ਼ੀ ਕਾਤਿਆਯਾਨ ਉਥੇ ਮੌਜ਼ੂਦ ਸਨ। ਰਿਸ਼ੀ ਕਾਤਿਆਯਾਨ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮਾਂ ਯਸ਼ੋਦਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਨਾਗ ਦੇ ਡੱਸੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਤ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਬਿੱਲਵ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਮੋਰ ਪੰਖ ਲਿਆ ਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਉਣ।

ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਝ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਨਾਗ ਪੁੱਤਰੀ ਮਾਤਾ ਮਨਸਾਦੇਵੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਮੋਰ ਪੰਖ ਲਿਜਾ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋਏ ਮੋਰ ਪੰਖ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਸੂਬੇ ਭਰ 'ਚ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੋਰ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵਿਰੰਦਾਵਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਿਦੁਆਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਥਾਂ ਸੀ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਨਾਗ ਪਹਾੜੀ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ,ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਾਲਿਕਾ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹਰਿਦੁਆਰ : ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਮੌਕੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤਿਆਰੀਆਂ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਧਰਮਨਗਰੀ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਸਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮੋਰ ਪੰਖ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੀ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਈ ਮੋਰ ਪੰਖ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਇਸ ਮੋਰ ਪੰਖ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਗ ਵੱਲੋਂ ਡੱਸੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਵੇਖੋ ਵੀਡੀਓ

ਕਿਸ ਖ਼ਾਸ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਈ ਮੋਰ ਪੰਖ?

ਇੰਝ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਰੋਹਿਣੀ ਨਕਸ਼ੱਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਮਾਗਮ 'ਚ ਰਿਸ਼ੀ ਕਾਤਿਆਯਾਨ ਉਥੇ ਮੌਜ਼ੂਦ ਸਨ। ਰਿਸ਼ੀ ਕਾਤਿਆਯਾਨ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮਾਂ ਯਸ਼ੋਦਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਨਾਗ ਦੇ ਡੱਸੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਤ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਬਿੱਲਵ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਮੋਰ ਪੰਖ ਲਿਆ ਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਉਣ।

ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਝ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਨਾਗ ਪੁੱਤਰੀ ਮਾਤਾ ਮਨਸਾਦੇਵੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਮੋਰ ਪੰਖ ਲਿਜਾ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋਏ ਮੋਰ ਪੰਖ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਸੂਬੇ ਭਰ 'ਚ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸੇ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੋਰ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵਿਰੰਦਾਵਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਿਦੁਆਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਥਾਂ ਸੀ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਨਾਗ ਪਹਾੜੀ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ,ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਾਲਿਕਾ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

Intro:भगवान कृष्ण की लीलाओं का वर्णन हर ग्रंथ में अपने अपने तरीके से किया गया है वृंदावन गोकुल मथुरा इन शहरों से तो भगवान कृष्ण का बेहद लगाओ रहा ही है लेकिन क्या आप जानते हैं कि उत्तराखंड से भी भगवान कृष्ण का गहरा नाता रहा है भगवान के माथे पर लगा मोर पंख हरिद्वार से ही जाता था देखे ये खास रिपोट Body:क्या आपको पता है कि भगवान कृष्ण के माथे पर लगे मोर पंख का नाता उत्तराखंड के हरिद्वार से है नहीं तो चलिए हम आपको बताते हैं भगवान कृष्ण का जन्म द्वापर युग में हुआ था कहा जाता है कि कृष्णा का जन्म रात तकरीबन 12:00 बजे वर्ष लग्न में हुआ था रोहणी नक्षत्र था और सिंह राशि भी सूर्य था जब भगवान कृष्ण का जन्म हुआ तो उनके नाम करण कराने के लिए कात्यायन ऋषि मौजूद रहे जिन्होंने भगवान कृष्ण की कुंडली देखकर यह बताया कि उनकी कुंडली में सर्प दंश योग है यानी जीवन में कभी ना कभी उनको नाग से खतरा हो सकता है तब ऋषि कात्यान ने भगवान कृष्ण की मां यशोदा को यह कहा था कि अगर तुम अपने लल्ला को सुरक्षित रखना चाहते हैं तो इनके माथे पर मोर का पंख लगाएं तब ऋषि कात्यायन ने भगवान कृष्ण की मां को हरिद्वार के बल्व पर्वत का पता बताया था कहते है की हरिद्वार के बिल्व पर्वत पर आज भी राज्य में सबसे ज्यादा मोर होते है तब ऋषि ने ये साफ़ कह दिया था की हरिद्वार के मनसादेवी पर्वत से निकलने वाले नारायण स्रोत के आसपास के इलाके से ही मोर का पंख लाना होगा

बाइट--प्रतीक मिश्रपुरी---ज्योतिषाचार्य

इस जगह का महत्त्व इस लिए भी है क्योंकि इस पर्वत पर विराजमान है नाग पुत्री मनसादेवी ये बात किसी से छुपी नहीं है की मोर नाग का दुसमन होता है इसी लिए यही का जिक्र ऋषि ने किया था तब पहली बार इसी पर्वत से मोर पंख लेकर भगवान् कृष्ण के माथे पर लागाया गया था कहते है जब तक पृथ्वी पर भगवन कृष्ण रहे तब तक उनके लिए इसी पर्वत से मोर पंख भगवान् लगाते थे इस पर्वत को नाग पर्वत भी कहा जाता है इस बात का वर्णव कलिका पूरण में भी आता है इसके साथ ही भविष्य पुराण के साथ अग्नि पुराण में भी इस किस्से का जिक्र आता है कहते है की कंस के डर से भगवान् कृष्ण का नाम करण गोंशाला में करवाया था

बाइट--प्रतीक मिश्रपुरी---ज्योतिषाचार्य Conclusion:कृष्ण का इसलिए उत्तराखंड से गहरा नाता भी है क्योकि कृष्ण के माथे की शोभा मोरपंख भी उत्तराखंड के हरिद्वार से ही जाता था मोर पंख को माथे पर सजा कर कृष्ण की कुंडली से दोष को मिटाया गया था तभी माना जाता है की भगवान कृष्ण को मथुरा वृंदावन के बाद हरिद्वार से भी काफी प्रेम था
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.