ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ 'ਚ ਤਣਾਅ ਦੇ 100 ਦਿਨ ਬੀਤ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਭਾਰਤ 'ਚ ਸਥਿਤੀ ਬਹਾਲ ਰੱਖਣ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾਉਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਰਾਦਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਡਿਫੈਂਸ ਸਟਾਫ਼ ਦੇ ਉਸ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਦ ਦੀ ਪਬਲਿਕ ਲੇਖਾ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੈਨਾ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐਲਏਸੀ) ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਲੱਦਾਖ 'ਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉੱਚਾਈ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਠੰਡੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪਾਣੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਪੰਜ ਤੋਂ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ, ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਰੋਹਤਾਂਗ ਤੇ ਜ਼ੋਜੀ ਲਾਅ ਦੇ ਰਸਤੇ ਲੱਦਾਖ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਸੜਕਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਰਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮਾਂ
ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਲਈ ਸਰਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਫ਼ੌਜੀ ਯੋਜਨਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਅਸਲ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈਸ ਹੋਣ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਰੋਡ ਆਫ਼' ਅਵਧੀ ਵਜੋਂ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹਨ। ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਫ਼ੌਜ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰਸਦ ਅਭਿਆਸਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਤੇ 'ਐਡਵਾਂਸ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸਟੋਕਿੰਗ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ 'ਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੱਦਾਖ 'ਚ ਸੜਕਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਤਿਆਰੀ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਬੁਰਸ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੱਪੜੇ, ਰੰਗੇ ਭੋਜਨ, ਰਾਸ਼ਨ, ਬਾਲਣ, ਦਵਾਈਆਂ, ਅਸਲਾ, ਸੀਮੈਂਟ, ਪਨਾਹਿਆਂ ਤੱਕ ਹਰ ਚੀਜ ਲਈ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਾਰਡਰ ਰੋਡਜ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਬਰਫੀਲੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ 'ਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਸਪਲਾਈ ਪਠਾਨਕੋਟ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਡਿਪੂਆਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸੜਕ ਨੂੰ (ਮਈ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ) ਖੁੱਲਾ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੱਦਾਖ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਵਾਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ਲਾ ਸਮਗਰੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲੇਹ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ੋਜੀ ਲਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ਲਗਭਗ ਦਸ ਤੇ ਰੋਹਤਾਂਗ ਮਾਰਗ ਦੁਆਰਾ 14 ਦਿਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ ਕੈਂਪ ਦੋ ਰੂਟਾਂ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਡਰਾਈਵਰ ਰਾਤ ਲਈ ਆਰਾਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਹਰ ਰਾਤ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਸੌਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਦਿਨ ਦਾ ਆਰਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਰੁਟੀਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪਹਾੜੀ ਮਾਰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਵਾਹਨ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਫ਼ੌਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਫਿਊਲ ਟੈਂਕਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਮਿਲਟਰੀ ਸਿਵਲ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲੱਦਾਖ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲਾਜਿਸਟਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ
ਲਦਾਖ 'ਚ ਰਸਦ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾਲ ਲੌਜਿਸਟਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਪੋਸਟਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੰਮ ਹੈ। ਕਾਰਗਿਲ ਸੈਕਟਰ ਅਤੇ ਸਿਆਚਿਨ ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੌਕੀਆਂ ਮੋਟਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹਨ। ਥੋਕ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਪੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੈਕ ਪੁਆਇੰਟਸ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲਈ 20 ਲੀਟਰ ਡੱਬਿਆਂ 'ਚ ਤੇਲ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਵਲੀਅਨ ਪੋਰਟਰਾਂ ਅਤੇ ਖੱਚਰਾਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਲਾਜਿਸਟਿਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੰਤਮ ਮੰਜ਼ਲ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇਹ ਸਿਵਲ ਫ਼ਰੰਟ ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸਾਡੇ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਹੈ। ਖੱਚਰ ਵੀ ਮਿਲਟਰੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਡਰਾਈਵਰ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ 1000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੱਲਦੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ 'ਚ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਾਧੂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਜ਼ੀਰੋ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਚਲਦੇ ਪੂਰਵ ਨਿਰਮਾਣਿਤ ਪਨਾਹਘਰਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸਮੇਂ 'ਚ ਖਰੀਦਣ, ਲਿਜਾਣ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ।
ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਰਸਦ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ 'ਚ ਲਗਭਗ 200,000 ਲੋਕ ਲੱਦਾਖ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਗਿਣਤੀ ਛੁੱਟੀ, ਪੋਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਇਕਾਈਆਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਲਈ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਵਾਈ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ ਕੈਂਪ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 'ਚ ਸਰਗਰਮ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਣਮੁੱਲੀ ਹੈ
ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਣਮੁੱਲੀ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਏਅਰਬੇਸ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਵੇਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਲੱਦਾਖ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਜਹਾਜ਼ ਜ਼ਰੂਰੀ ਭੰਡਾਰਾਂ ਅਤੇ ਛੁੱਟੀਆਂ ਤੋਂ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਉਡਾਣ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਹ ਏਅਰਫੀਲਡ ਅਤੇ ਸਿਆਚਿਨ ਬੇਸ ਕੈਂਪ, ਐਮਆਈ -17, ਧਰੁਵ ਅਤੇ ਚੀਤਾ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਨਾਲ ਰਸਦਾਂ ਸੀਆਚੇਨ ਸੈਕਟਰ 'ਚ ਦੂਰ ਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ , ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਉਡਾਣ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਦੁਆਰਾ ਰਸਦ ਸਹਾਇਤਾ ਸਾਰੇ ਸਮੇਂ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਇਹ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਲਿੰਕ ਹੈ ਜੋ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਹਿਸਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
'ਐਡਵਾਂਸਡ ਵਿੰਟਰ ਸਟੋਕਿੰਗ' ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਅਭਿਆਸ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਾਧੂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਉੱਤਰੀ ਕਮਾਂਡ ਤੇ ਲੇਹ ਵਿੱਚ ਰਸਦ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਅਧਿਕਾਰੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦਿਆਂ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਐਮੇਚੋਊਰ ਰਣਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।"
ਲੇਖਕ. ਜਨ. ਡੀਐਸ ਹੁੱਡਾ, (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ ਸਰਜੀਕਲ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਉੱਤਰੀ ਕਮਾਨ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ)
