ETV Bharat / bharat

1996 ਦੀ ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਜਦ 2 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਨਾਲ ਸਹਿਮ ਗਿਆ ਸੀ ਦੇਸ਼ - ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਤੇ ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਟੱਕਰ

23 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, 12 ਨਵੰਬਰ 1996 ਨੂੰ, ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਦੇ ਕੋਲ ਦੋ ਜਹਾਜ਼ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ 349 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਹਾਦਸੇ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ।

ਫ਼ੋਟੋ
author img

By

Published : Nov 13, 2019, 5:24 PM IST

ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ: 12 ਨਵੰਬਰ 1996 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲੋਕ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਸਹਿਮ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਤੋਂ ਪੰਜ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਪਿੰਡ ਟਿਕਾਨ ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਸਨਸਨਵਾਲ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦਾ ਮਾਲ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖਸਤਾਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾ ਗਿਆ। ਟੱਕਰ ਇੰਨੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਚਮਕ ਉੱਠੀ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ 349 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਅੱਗ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ।

ਵੀਡੀਓ

ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਉਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਠੰਡ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਿਨ ਅਸਮਾਨ ਖੁੱਲਾ ਅਤੇ ਸਾਫ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਸ਼ਾਮ 6:30 ਵਜੇ ਵਜੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੇ ਗੋਲੇ ਬਰਸਨ ਲੱਗੇ। ਲੋਕ ਘਬਰਾਕੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਹਵਾਈ ਹਾਦਸਾ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਚਰਚਾ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲੱਗ ਗਈ।

ਸਾਊਦੀ ਅਰੇਬੀਆ ਏਅਰਲਾਇੰਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖਸਤਾਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦਾ ਦਰਮਿਆਨਾ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਹਵਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਟੱਕਰ ਹੋਈ ਸੀ, ਦੋਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਦਾਦਰੀ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਉਲਟ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਸੀ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਕਰੀਬ 6:30 ਵਜੇ, ਦੋਵੇਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾ ਗਏ ਅਤੇ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਏ।

ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਹਾਦਸੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਰੂਹਾਂ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਜਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਲਗਭਗ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਖਿੱਲਰ ਗਈਆਂ। ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ।

ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਐਚ ਡੀ ਦੇਵਗੋੜਾ ਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੰਸੀਲਾਲ ਨੇ ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਬਣਾਓਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਂਲਾਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਚ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਹਸਪਤਾਲ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਮਾਰਕ ਬਣਿਆ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਹਸਪਤਾਲ।

ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ: 12 ਨਵੰਬਰ 1996 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲੋਕ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਸਹਿਮ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਤੋਂ ਪੰਜ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਪਿੰਡ ਟਿਕਾਨ ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਸਨਸਨਵਾਲ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦਾ ਮਾਲ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖਸਤਾਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾ ਗਿਆ। ਟੱਕਰ ਇੰਨੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਚਮਕ ਉੱਠੀ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ 349 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਅੱਗ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ।

ਵੀਡੀਓ

ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਉਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਠੰਡ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਿਨ ਅਸਮਾਨ ਖੁੱਲਾ ਅਤੇ ਸਾਫ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਸ਼ਾਮ 6:30 ਵਜੇ ਵਜੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੇ ਗੋਲੇ ਬਰਸਨ ਲੱਗੇ। ਲੋਕ ਘਬਰਾਕੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਹਵਾਈ ਹਾਦਸਾ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਚਰਚਾ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲੱਗ ਗਈ।

ਸਾਊਦੀ ਅਰੇਬੀਆ ਏਅਰਲਾਇੰਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਕਜ਼ਾਖਸਤਾਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਦਾ ਦਰਮਿਆਨਾ ਯਾਤਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਹਵਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਟੱਕਰ ਹੋਈ ਸੀ, ਦੋਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਦਾਦਰੀ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਉਲਟ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਸੀ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਕਰੀਬ 6:30 ਵਜੇ, ਦੋਵੇਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾ ਗਏ ਅਤੇ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਏ।

ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਹਾਦਸੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਰੂਹਾਂ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਜਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਲਗਭਗ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਖਿੱਲਰ ਗਈਆਂ। ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ।

ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਐਚ ਡੀ ਦੇਵਗੋੜਾ ਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੰਸੀਲਾਲ ਨੇ ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਬਣਾਓਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਂਲਾਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ ਚ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਹਸਪਤਾਲ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਮਾਰਕ ਬਣਿਆ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਹਸਪਤਾਲ।

Intro:'वां खेतां मा चीलगाड़ी पड़ी हैÓ सुनकर खेतों की ओर भागे थे लोग
: आसमान में बिजली कौंधी, पलभर में आग के जलते शोलों में समा गए 349 लोग
: चरखी दादरी में 12 नवम्बर 1996 को सऊदी अरब विमान और कजाकिस्तान एयरलाइंस हुए थे क्रैश
चरखी दादरी : आज से 23 वर्ष पूर्व 12 नवम्बर 1996 को चरखी दादरी के समीप आसमान में दो विमानों की टक्कर से बिजली कौंधी और पलभर में 349 लोग अकाल मौत के शिकार हो गए। सऊदी अरब विमान और कजाकिस्ता के विमान क्रेश होने का मामला बड़े विमान हादसों में शामिल हो गया। विमान हादसे का वह मंजर याद कर दादरीवासी आज भी सिहर उठते हैं। 'वां खेतां मा चीलगाड़ी पड़ी हैÓ कहते हुए लोग भागते हुए मौके पर पहुंचे तो चारों तरफ शव ही शव पड़े मिले। हादसे में मौत का शिकार हुए लोगों की याद में न तो कोई स्मारक बना है और ना ही दादरी शहर में अस्पताल। हालांकि तत्कालीन सरकार द्वारा घोषणा भी की गई थी। Body:12 नवम्बर 1996 की उस शाम को लोग आज भी याद कर सिहर उठते हैं। दरअसल चरखी दादरी से पांच किलोमीटर दूर गांव टिकान कलां व सनसनवाल के समीप सऊदी अरब का मालवाहक विमान व कजाकिस्तान एयरलाइंस का यात्री विमान टकरा गए थे। टक्कर इतनी जबरदस्त थी कि हादसे के साथ ही आसमान में बिजली सी कौंधी व दोनों विमानों में सवार 349 लोगों की जिंदगियां पलभर में ही आग के शोलों में समा गई। यहां के निवासी उस दिन को याद कर बताते हैं कि किस्सा जाड़े का मौसम था और उस दिन आसमान खुला और साफ भी था। सायं करीब साढ़े 6 बजे अचानक उनके आसपास खेतों में आग के गोले बरसने लगे। लोग घबराकर घरों के बाहर भागे, ग्रामीण आशंका से भर गए। लेकिन तभी खेतों की ओर से कुछ ग्रामीण बदहवास दौड़ते आते दिखाई दिए। उन्होंने पहले ग्रामीणों को और फिर पुलिस को सूचित किया कि 'वां खेतां मा चीलगाड़ी पड़ी हैÓ मतलब खेतों में विमान पड़े हुए हैं। ये एक भीषण विमान हादसा था, जो कुछ ही घंटों बाद दुनियाभर में देश की बदनामी का बड़ा कारण बन गया।
बाक्स:-
ऐसे हुआ था हादसा
सऊदी अरब एयरलाइंस का विशाल विमान और कजाकिस्तान एयरलाइंस का मझौला यात्री विमान हवा में टकरा गए थे। जिस वक्त ये टक्कर हुई, उस वक्त दोनों चरखी दादरी के ऊपर से विपरीत दिशा में उड़ रहे थे। एक ने दिल्ली हवाई अड्डे से उड़ान भरी थी, तो दूसरा दिल्ली में उतरने वाला था। शाम करीब साढ़े 6 बजे दोनों हवा में टकराकर दुघर्टनाग्रस्त हो गए।Conclusion:बाक्स:-
हादसे के बाद खेत हो गए थे बंजर
किसान धर्मराज फौगाट, भूपेंद्र सनवाल, पुरूषोतम व रामस्वरूप बताते हैं कि हादसे को याद कर आज भी लोगों की रूह कांप उठती हैं। हादसे के बाद उनके खेतों की जमीन बंजर हो गई व करीब दस किलोमीटर के दायरे में दोनों विमानों के अवशेष व लाशों बिखर गई थी। बाद में किसानों ने कड़ी मेहनत करके बंजर जमीन को खेती लायक बनाया। वरिष्ठ पत्रकार सुरेश गर्ग, महावीर आजाद, बुजुर्ग रणसिंह गुलिया ने बताया कि उस शाम को वे नहीं भूल सकते। आसमान में आग के गोले बरसते देख मौके की ओर दौड़े तो जानकारी मिली कि दो विमान आपस में टकराए हैं। चारों तरफ लाशें पड़ी हुई थी।
बाक्स:-
नहीं बना स्मारक व अस्पताल
चरखी दादरी में उस समय के विश्व के सबसे बड़े विमान दुघर्टना के बाद तत्कालीन प्रधानमंत्री एचडी देवगौड़ा व मुख्यमंत्री बंशीलाल द्वारा चरखी दादरी में स्मारक व अस्पताल बनाने की घोषणा की थी। हालांकि साऊदी अरब की एक संस्था द्वारा चरखी दादरी में कुछ वर्ष तक अस्थाई अस्पताल चलाया गया था। लेकिन उसे भी बंद कर दिया गया। मृतकों की याद में चरखी दादरी में न तो कोई स्मारक बना है और न ही अस्पताल बनाया गया।
विजवल:- 1
दादरी क्षेत्र में दो विमान हादसों के बाद का मंजर के कट शाटस
विजवल:- 2
गांव का बोर्ड, हादसे के बाद जमीन पर जुताई करते किसानों के शाटस
बाईट:- 3
रणसिंह गुलिया, स्थानीय निवासी
बाईट:- 4
भूपेंद्र सनवाल, किसान
ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.