ਨਿਊ ਯਾਰਕ: ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੂਰਵੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐਲਏਸੀ) ਉੱਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਸਮੇਤ ਲੈਸ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਲੱਦਾਖ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਣੀ ਹੈ।
ਏਸ਼ੀਆ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਆਨਲਾਈਨ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਫ਼ੌਜੀ (ਪੀ.ਐਲ.ਏ.) ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਉਹ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। 15 ਜੂਨ ਨੂੰ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ 20 ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ ਦੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ।
ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਸਬੰਧ ਦਾ ਅਧਾਰ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਨਾਲ ਅਮਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 1993 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਈ ਸਮਝੌਤੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਫ਼ੌਜ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਇਹ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਰਹੱਦ ਅਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਵੇਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਲਈ ਸੰਕਲਪ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਢਾਂਚਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਾਲ ਵੇਖਿਆ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੂਰੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕੀਤੀ ਗਿਆ। ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲਟ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਬਿੰਦੂ ਆਇਆ ਜਿੱਥੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿਪਾਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਏ ਤਾਂ 15 ਜੂਨ ਵਰਗੀ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ।
ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 1975 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਜਨਤਕ ਰਾਜਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਗਾੜਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਕੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ?, ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕੋਈ ਤਰਕਪੂਰਨ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।" ਏਸ਼ੀਆ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪਾਲਿਸੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕੇਵਿਨ ਰੁਡ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ।
ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ 'ਦਿ ਇੰਡੀਆ ਵੇਅ: ਸਟ੍ਰੈਟੇਜੀਸ ਆਫ਼ ਇੰਨ ਅਨਸਟ੍ਰੇਨ ਵਰਲਡ ' ਉੱਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਚਿਨਫਿੰਗ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਓ, ਆਪਣੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਧੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ। ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਹ ਸਚਮੁੱਚ ਵੱਡਾ ਭਟਕਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖਰਾ ਪਹੁੰਚ ਸੀ, ਬਲਕਿ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਵੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਸੀ।
