ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਨਾਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕਮਲਾ ਨਹਿਰੂ ਸੀ। ਕਮਲਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਲਕਸ਼ਮੀ। ਕਮਲਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਜੀਵ ਕਮਲ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ।
ਰਾਜੀਵ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਸਿਵਲ ਏਵੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਹ ਉਸੇ ਫਲਾਇੰਗ ਕਲੱਬ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਬਣਿਆ। ਉਹ 1970 ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਸੀ। ਉਹ 1980 ਤੱਕ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਗੈਜੇਟਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਡਿਜੀਟਾਈਜੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।
1981 ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਯੂਥ ਵਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਰਾਜੀਵ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੀ. ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ 411 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਸਟਰ ਕਲੀਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਈ 1991 ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਚੋਣ ਦੌਰੇ ਉੱਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀਪੇਰੰਬੁਦੁਰ ਗਏ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਲਿੱਟੇ ਦੇ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਨੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਤੋਂ ਪਾਇਲਟ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਲੰਡਨ ਦੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਇਮਤਿਹਾਨ ਤੋਂ ਖੁੰਝਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।
ਸਿਮੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਟਾਕ ਸ਼ੋਅ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਉਦੋਂ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕੇ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਨਾਲ ਗਲਾਈਡਿੰਗ ਕਰਨ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸਨ। ਉਸ ਕੋਲ ਫੋਟੋ ਕਲੈਕਸ਼ਨ ਸੀ। ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਰਾਜੀਵ ਵਰਲਡ, ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਬਾਏ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਰਾਜੀਵ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 40 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਇੱਛੁਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਅਕਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਵਾਦ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਸੀ। 1984 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 40 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕੋਲ ਵੀ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਕਹਿਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮਿਸਟਰ ਕਲੀਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਕਾਰ ਆਪ ਹੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸੁਮਨ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਮਾਈ ਡੇਟ ਵਿਦ ਹਿਸਟਰੀ, ਏ ਮੈਮੋਇਰ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ 1986 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਖੁਦ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਸਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਚੱਲਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
