ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੈਰਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇੰਨੀ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ 140 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਭੂਟਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦੋਸਤ ਕਿਵੇਂ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਥਾਈ ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ।
ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਡਿਪਲੋਮੈਟ, ਜੋ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ (1985-90) ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਸੂਚਨਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ ਬੁਲਾਰੇ ਵੀ ਸੀ, ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਗੁਪਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਈਟੀਵੀ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭੂਟਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਸਾਬਕਾ ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਭੂਟਾਨ ਨੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਬੰਧ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਸਾਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਸਿਰਫ਼ ਇਹੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਚੀਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੂਟਾਨ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਫੀ ਸੁਖਾਵਾਂ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਾਬਕਾ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੂਟਾਨ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਚੇਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਭੂਟਾਨ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰਿਆ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਭੂਟਾਨ ਇਕਲੌਤਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਭਾਰਤ-ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਸੁਹਿਰਦ ਸਬੰਧ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਹ ਹਾਂ ਜੋ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ।
ਪੀ ਐਮ ਮੋਦੀ ਭੂਟਾਨ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 2008 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਣੀ ਦਾਦੀ ਆਸ਼ੀ ਕੇਸਾਂਗ ਚੋਡੇਨ ਵਾਂਗਚੁਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 2008 ਵਿੱਚ ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ ਜੇ ਥ੍ਰੀਜ਼ੁਰ ਤੇਨਜਿਨ ਡੇਂਦੁਪ (ਭੂਟਾਨ ਦਾ 68ਵਾਂ ਜੇ ਖੇਨਪੋ) ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ ਜੇ ਖੇਨਪੋ ਟਰੁਲਕੂ ਨਗਾਵਾਂਗ ਜਿਗਮੇ ਚੋਏਦਰਾ। ਜੇ ਖੇਨਪੋ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੱਠਵਾਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਠਾਰੂ ਹੈ।
ਭਾਰਤ, ਭੂਟਾਨ ਨੇ ਕਈ ਸਮਝੌਤਿਆਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ-
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਨੇ ਊਰਜਾ, ਵਪਾਰ, ਡਿਜੀਟਲ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ, ਪੁਲਾੜ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਮਝੌਤਿਆਂ (ਐਮਓਯੂ) 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰੇਲ ਸੰਪਰਕ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੂਟਾਨੀ ਹਮਰੁਤਬਾ ਸ਼ੇਰਿੰਗ ਤੋਬਗੇ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਗਰਮਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੋਬਗੇ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ।' ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਊਰਜਾ, ਵਪਾਰ, ਡਿਜੀਟਲ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ, ਪੁਲਾੜ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ 'ਤੇ ਕਈ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ।
ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਰੇਲ ਸੰਪਰਕ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਇਕ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਦੋ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਰੇਲ ਲਿੰਕਾਂ, ਅਰਥਾਤ ਕੋਕਰਾਝਾਰ-ਗੇਲੇਫੂ ਰੇਲ ਲਿੰਕ ਅਤੇ ਬਨਾਰਹਾਟ-ਸਮਤਸੇ ਰੇਲ ਲਿੰਕ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਊਰਜਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਸੰਭਾਲ ਉਪਾਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਪੱਤਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਊਰਜਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਬਿਊਰੋ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ 'ਸਟਾਰ ਲੇਬਲਿੰਗ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ ਘਰੇਲੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਯੁਵਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਬਾਰੇ ਸਮਝੌਤਾ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖੇਡ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਖੇਡ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ/ਈਵੈਂਟਾਂ ਦੇ ਆਯੋਜਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਲੋਕਾਂ-ਦਰ-ਲੋਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ।
ਬਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੰਦਰਭ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ, ਫਾਰਮਾਕੋਪੀਆ, ਚੌਕਸੀ ਅਤੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਹਿਯੋਗ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੁਲਾੜ ਸਹਿਯੋਗ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਯੋਜਨਾ (JPOA) ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਸਿਖਲਾਈ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਪੁਲਾੜ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਠੋਸ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
