ETV Bharat / entertainment

ਯਾਦਾਂ 'ਚ ਬਰਕਰਾਰ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ, ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਮਾਸੂਮ ਵੀ ਸਿਖ ਰਹੇ ਨੇ ਗਜ਼ਲ ਦੇ ਗੁਰ

Jagjit Singh Birth Anniversary: ਧੁਨਾਂ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਖਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵੀਰਵਾਰ (8 ਫਰਵਰੀ) ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।

Jagjit Singh Birth Anniversary
Jagjit Singh Birth Anniversary
author img

By ETV Bharat Entertainment Team

Published : Feb 8, 2024, 4:18 PM IST

ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ: 'ਹੋਸ਼ ਵਾਲੋਂ ਕੋ ਖਬਰ ਕਿਆ ਬੇਖੁਦੀ ਕਿਆ ਚੀਜ਼ ਹੈ...' ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀਆਂ ਧੁਨਾਂ ਸਾਡੇ ਕੰਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੁਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਆਪਣੀ ਮਖਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ 'ਚ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਗੰਗਾਨਗਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਇਸੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ 150 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬੱਚੇ ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਨ ਦੇ ਗੁਰ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਕੂਲ ਦਾ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵੀ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਹੌਲ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕੋਈ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੋਵੇ। ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਸਟਾਫ਼ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਇਆ। 8 ਫਰਵਰੀ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅੱਜ ਇਸ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮਦਿਨ ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ 'ਚ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ: ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਕੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਸ੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਦੇ ਨੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿੱਚ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਨ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ।

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਅਧਿਆਪਕਾ ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਗੁਪਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤੋਂ ਹੋਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਸੁਣਾਈਆਂ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਉਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅਰਥ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅੱਜ ਤੋਂ ਠੀਕ 83 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕੁਆਟਰ ਜੀ-25, ਸਿਵਲ ਲਾਈਨਜ਼, ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਸ੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਘਰ ਜੀ-25 ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰੀ ਇਮਾਰਤ ਉਸਾਰੀ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮਿਲ ਸਕੇਗਾ।

ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ: 'ਹੋਸ਼ ਵਾਲੋਂ ਕੋ ਖਬਰ ਕਿਆ ਬੇਖੁਦੀ ਕਿਆ ਚੀਜ਼ ਹੈ...' ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀਆਂ ਧੁਨਾਂ ਸਾਡੇ ਕੰਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਗਜ਼ਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੁਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਆਪਣੀ ਮਖਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ 'ਚ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਗੰਗਾਨਗਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਇਸੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ 150 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬੱਚੇ ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਨ ਦੇ ਗੁਰ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਕੂਲ ਦਾ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵੀ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਹੌਲ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕੋਈ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੋਵੇ। ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਸਟਾਫ਼ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਇਆ। 8 ਫਰਵਰੀ ਗਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅੱਜ ਇਸ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮਦਿਨ ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ 'ਚ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ: ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਕੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਸ੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਦੇ ਨੋਜ਼ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿੱਚ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਗਜ਼ਲ ਗਾਇਨ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ।

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਅਧਿਆਪਕਾ ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਗੁਪਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤੋਂ ਹੋਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਸੁਣਾਈਆਂ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਉਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅਰਥ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅੱਜ ਤੋਂ ਠੀਕ 83 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕੁਆਟਰ ਜੀ-25, ਸਿਵਲ ਲਾਈਨਜ਼, ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਸ੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਘਰ ਜੀ-25 ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰੀ ਇਮਾਰਤ ਉਸਾਰੀ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮਿਲ ਸਕੇਗਾ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.