ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਦੇ ਨੋਟ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਚੋਰੀ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਵੀ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਵਧ ਗਈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਨਕਲੀ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।
500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਕਾਫੀ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ 'ਚ ਚਿੰਤਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ 'ਚ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ 'ਚ 317 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2018-19 ਵਿੱਚ 21,865 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2022-23 ਵਿੱਚ 91,110 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ 15 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਖਿਆ 85,711 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋ ਗਈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲਾਨਾ ਵਾਧਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2021-22 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿੱਚ 39,453 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 79,669 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਚੋਰੀ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਵੀ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਵਧ ਗਈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟ
ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉੱਚੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਫਿਰ 500 ਅਤੇ 1000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਸਰਕੁਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਵਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਵੀ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲਏ ਸਨ। ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਆਰਬੀਆਈ ਕੋਲ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟਾਂ 'ਚ ਵੀ ਕਟੌਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਿਲਸਿਲੇ 'ਚ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਵੀ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ 5 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਇਸ ਕਰੰਸੀ 'ਚ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ 317 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ
ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਨੇ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਅਸਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
- ਸਾਈਜ਼- ਅਸਲੀ ਨੋਟ ਦਾ ਆਕਾਰ 66 mm x 150 mm ਹੈ।
- ਮੁੱਲ- 500 ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਹੈ।
- ਤਸਵੀਰ- ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮੱਧ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
- ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਲੇਟਰ- ਭਾਰਤ ਅਤੇ INDIA ਸ਼ਬਦ ਸੂਖਮ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ।
- ਸੁਰੱਖਿਆ ਥਰੈੱਡ - ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਥਰੈੱਡ ਟੇਢਾ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਹਰੇ ਤੋਂ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਵਾਟਰਮਾਰਕ- ਜਦੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਟਾਈਪ 500 ਦਾ ਵਾਟਰਮਾਰਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲੀ ਸਿਆਹੀ - ਨੋਟ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਝੁਕਣ 'ਤੇ ਹਰੇ ਤੋਂ ਨੀਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਅਸ਼ੋਕ ਥੰਮ੍ਹ - ਅਸ਼ੋਕ ਪਿੱਲਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
- ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਲੋਗੋ - ਨੋਟ 'ਤੇ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਦਾ ਲੋਗੋ ਅਤੇ ਸਲੋਗਨ ਛਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਚੌਕਸ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
