ਹਰਿਦੁਆਰ: ਧਰਮਨਗਰੀ 'ਚ ਗੰਗਾ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਿ ਕੀ ਪੈਦੀ ਨੇੜੇ ਵਹਿਣ ਵਾਲੀ ਗੰਗਾ ਦੀ ਧਾਰਾ ਸੁੱਕ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਇਸ ਵੇਲੇ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹਨ।
ਗੰਗਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ
ਹਰਿਦੁਆਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਇਹ ਪਟੜੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਸੁਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਅਤੇ ਫੋਟੋਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਕੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 1850 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਗੰਗਾ ਨਹਿਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਟੜੀਆਂ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੱਥ-ਗੱਡੀਆਂ ਉਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਭੀਮਗੌੜਾ ਬੈਰਾਜ ਤੋਂ ਡੈਮ ਕੋਠੀ ਤੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰਾਂ ਨੇ ਜਾਂਚ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਟਰੈਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਉਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਿਛਾਇਆ ਸੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਚਾਲਿਤ ਟਰਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਮਾਨ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਧਿਕਾਰੀ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਇੱਥੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਬਾਈਪਾਸ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭੀਮਗੌੜਾ ਬੈਰਾਜ ਦਾ ਰੂਪ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਟ੍ਰੈਕ ਖਰਾਬ ਹੋ ਕੇ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਸੀ। -ਆਦੇਸ਼ ਤਿਆਗੀ, ਹਰਿਦੁਆਰ ਤੋਂ ਮਾਹਿਰ
ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੰਗਾ ਨਹਿਰ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਸੀ। ਇੰਜਨੀਅਰ ਕੋਟਲੇ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਉਸਾਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਰੁੜਕੀ ਕੋਲੀਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਿਛਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕੀ। ਮੁੰਬਈ-ਠਾਣੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
'ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਹੁਤੇ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਟਰੈਕ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। -ਡਾ. ਸੰਜੇ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ-
ਹਰ ਸਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਇਹ ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਕ
ਹਰ ਸਾਲ ਗੰਗਾ ਨਹਿਰ ਨੂੰ ਯੂਪੀ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕਣ ਕਾਰਨ ਗੰਗਾ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਟੜੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
