ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ/ਝਾਰਖੰਡ: ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਹੁਨਰਮੰਦ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੇਤਾ ਵੀ ਸਨ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਸਬੰਧ ਸੀ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਚਕਾਰ ਤਾਲਮੇਲ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ।
ਹੜਤਾਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਇੱਕ ਹੁਨਰਮੰਦ ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਗੂ ਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਅਰਾ “ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਖੂਨ ਦਿਓ ਅਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਆਂਗਾ” ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਸਦਕਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਟਾਟਾ ਆਇਰਨ ਐਂਡ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੜਤਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੜਤਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਹੁਣ ਟਾਟਾ ਆਇਰਨ ਐਂਡ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਹੈ।
1928 ਵਿੱਚ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ
ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਲਈ ਸਾਲ 1920 ਵਿੱਚ ਐਸਐਨ ਹਲਧਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਬਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਹੜਤਾਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਭੇਜਿਆ। ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ 18 ਅਗਸਤ 1928 ਨੂੰ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ।
ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਨੇਤਾ ਜੀ
20 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘ ਦੇ ਤੀਜੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ। 1928 ਤੋਂ 1937 ਤੱਕ, ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਟਾਟਾ ਆਇਰਨ ਐਂਡ ਸਟੀਲ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਲੇਬਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੁਣ ਟਾਟਾ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਹੈ।
ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਵਰਕਰਾਂ ਦੀ ਹੋਈ ਮੀਟਿੰਗ
ਬਿਸਤੂਪੁਰ ਦਾ ਜੀ ਟਾਊਨ ਮੈਦਾਨ ਅੱਜ ਵੀ ਗਵਾਹ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਹੜਤਾਲੀ ਵਰਕਰਾਂ ਨਾਲ ਆਖਰੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ ਅਤੇ ਹੜਤਾਲ ਖਤਮ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹੜਤਾਲ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਤਾਲਮੇਲ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।
ਉਸਨੇ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਫੈਸਲੇ ਲਏ ਗਏ, ਜਿਸ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਅਜੇ ਵੀ ਟਾਟਾ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।
ਟਾਟਾ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਟਾਟਾ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਆਲਮ ਨੇ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟਾਟਾ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੀ ਕਮਾਨ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹੀ ਕੰਪਨੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੇ ਡੀ ਇੱਕ ਨਰਮ ਰੁਖ਼ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਉਠਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, 12 ਸਤੰਬਰ 1928 ਨੂੰ ਕੰਪਨੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਹੜਤਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ।
ਇੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ। ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਲੇਬਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੇ 1928 ਤੋਂ 1937 ਤੱਕ ਲੇਬਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਟਾਟਾ ਕੰਪਨੀ 'ਤੇ ਉੱਚ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਯੋਗ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਆਗੂ ਰਹੇ ਨੇਤਾਜੀ
ਨੇਤਾ ਜੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੈਸਲੇ ਲਏ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਚਕਾਰ ਬਿਹਤਰ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬੋਨਸ, ਸੇਵਾ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਪੀ.ਐੱਫ., ਬੂਟ, ਦਸਤਾਨੇ, ਐਪਰਨ, ਐਨਕਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸਮਝੌਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਟਾਟਾ ਸਟੀਲ ਵਰਕਰਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਨੇਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਵਜੋਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਨੇਤਾ ਜੀ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਆਗੂ ਵੀ ਸਨ।
