ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ସମୟରେ ଅନେକ ଲୋକ ଶରୀରର ଯତ୍ନ ନେବାକୁ ଭୁଲିଯାଉଛନ୍ତି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଜଙ୍କ ଫୁଡ ଓ ଭୁଲ ରୁଟିନ ପାଇଁ ଅଧାରୁ ଅଧେ ଲୋକ ହୃଦଘାତର ଶିକାର ହେଉଛନ୍ତି । ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା, ହାର୍ଟ ଆଟାକ୍, ହାର୍ଟ ଫେଲୱେର ଯଦିଓ ଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ପରି ମନେହୁଏ, ତଥାପି ଏଗୁଡିକ ସମାନ କାରଣ ପାଇଁ ଘଟିଥାଏ ! ଧମନୀରେ ରକ୍ତ ଜମାଟ ବାନ୍ଧିବା ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ସହିତ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ଏବଂ ଧୀରେ ଧୀରେ ହୃଦଘାତର ଆଶଙ୍କା ବଢିଥାଏ ।
ହୃଦଘାତର ବିପଦ କାରଣ ଗୁଡିକରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଅଧିକାଂଶ ପ୍ଲେକ୍ ଗଠନକୁ ରୋକିପାରେ । ଔଷଧ ଏବଂ ଜୀବନଶୈଳୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ସଚେତନତା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ସତର୍କତା ମାଧ୍ୟମରେ ଆମେ ହୃଦ ସମସ୍ୟାକୁ ଦୂରେଇ ପାରିବା । ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଆଜିର ଦିନ ଅର୍ଥାତ୍ ସେପ୍ଟେମ୍ବର 29କୁ ବିଶ୍ୱ ହୃଦୟ ଦିବସ(World Heart Day) ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି । ଯଦି ଆପଣ ଏହି ହାର୍ଟ ଡିଜିଜକୁ ଦୂରେଇବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ତାହା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ରୋଗର କାରଣ, ଲକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରତିକାର ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ନିହାତି ଜରୁରୀ ।
ହୃଦୟ ମଧ୍ୟ ଏକ ମାଂସପେଶୀ ଯାହା ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗ ଏବଂ ମାଂସପେଶୀକୁ ରକ୍ତ ଯୋଗାଇଥାଏ । କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ରକ୍ତ ଯୋଗାଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ପଡିଥାଏ । ହୃଦୟରେ ତିନୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଧମନୀ (କରୋନାରୀ ଧମନୀ) ଏହି କାର୍ଯ୍ୟରେ ଜଡିତ । ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏଗୁଡିକ ସୁରୁଖୁରୁରେ କାମ କରେ ସେତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ଅସୁବିଧା ହୁଏ ନାହିଁ । ରକ୍ତଭଣ୍ଡାରର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଲାଇନ୍(inner lining, epithelium) ବହୁତ କଠିନ ଥାଏ, ଏଥିରେ କୌଣସି ଫାଙ୍କ ନଥାଏ । ଏହା ରକ୍ତବାହୀ ପାଇଁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ରକ୍ତର ସୁଗମ ପ୍ରବାହରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।
ଯଦି ଏଥିରେ ସମସ୍ୟା ହୁଏ, ତେବେ ଫାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ଏବଂ ଅତ୍ୟଧିକ କୋଲେଷ୍ଟ୍ରଲ ରକ୍ତରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିବ । ଏହି କୋଲେଷ୍ଟ୍ରଲ ମାକ୍ରୋଫେଜ୍ କୋଷଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ । ସେମାନେ ଚର୍ବି ଗୁଡ଼ିକୁ ଧରି ଫୋମ୍ କଣିକାରେ ପରିଣତ କରନ୍ତି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଧୀରେ ଧୀରେ ଫ୍ୟାଟି ଜମା (atheroma)ରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତୁ । ଫଳରେ ସାଇଷ୍ଟସ୍(cysts) ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହକୁ ରୋକିବା ଆରମ୍ଭ କରେ, ଯାହା ଦ୍ବାରା ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା, ହୃଦଘାତ(heart attack) ଏବଂ ଶେଷରେ ହାର୍ଟ ନଷ୍ଟ(heart failure) ହୋଇଯାଏ ।
ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ, ରକ୍ତରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ ବୃଦ୍ଧି, ଉଚ୍ଚ କୋଲେଷ୍ଟ୍ରଲ, ଧୂମପାନ, ତମାଖୁ ସେବନ ଏବଂ ପାରିବାରିକ ସମସ୍ୟା, ଅର୍ଥାତ୍ ଯଦି ଆପଣଙ୍କ ପରିବାରର କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ହୃଦରୋଗ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ଏହି କାରଣରୁ ମଧ୍ୟ ହୃଦରୋଗ ହୋଇପାରେ । 95% ହୃଦଘାତରେ ପୀଡିତଙ୍କ ପାଇଁ ଏଗୁଡିକ ବିପଦ କାରଣ ଅଟେ । ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଏସବୁ ଆମେ ଖାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟ, ଶାରୀରିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏବଂ ଆମର ଶାରୀରିକ ଦକ୍ଷତା ସହିତ ଜଡିତ । ମଧୁମେହ, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ କୋଲେଷ୍ଟ୍ରଲରୁ ଦୂରେଇ ରହିପାରିବେ ଯଦି ଆପଣ ଏଗୁଡିକ ପ୍ରତି ସତର୍କ ରୁହନ୍ତି ।
ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା-ହୃଦଘାତ
ହୃଦୟ ଧମନୀରେ ଜମାଟ ବାନ୍ଧିବା ଦ୍ୱାରା ସବୁବେଳେ ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ନାହିଁ । ହୃଦୟର ରକ୍ତଭଣ୍ଡାରର ଭିତର ଗତି ପ୍ରାୟ 3 ମିମି । ଯଦି ଏହା ଟିକିଏ ବନ୍ଦ ହୁଏ ତେବେ କୌଣସି ଅସୁବିଧା ହେବ ନାହିଁ । ଅଧା ରାସ୍ତାରେ ବନ୍ଦ ହେବା ଦ୍ୱାରା ନିମ୍ନ ଅଙ୍ଗରେ ରକ୍ତ ଯୋଗାଣ କମିଯାଏ । ଯଦି ସମାନ 70% ଅବରୋଧିତ ହୁଏ, ଚାଲିବା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ସମୟରେ ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଯଦି ରକ୍ତବାହୀ 95-99% ଅବରୋଧିତ ହୁଏ, ବିଶ୍ରାମ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ।
ବିଳମ୍ବ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ
ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଲେ ଚିକିତ୍ସାରେ ବିଳମ୍ବ କରନ୍ତୁ ନୁହେଁ । ମଧୁମେହ, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଏବଂ ପରିବାର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଠାରେ ଏପରି ସମସ୍ୟା ଥିଲେ ତୁରନ୍ତ ଡାକ୍ତରୀ ପରୀକ୍ଷା କରାଇ ନିଅନ୍ତୁ । ଛାତିରେ ଯେକୌଣସି ଅସୁବିଧା ହୃଦଘାତ ବୋଲି ସନ୍ଦେହ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ । ଯଦି ଯନ୍ତ୍ରଣା ବାମ ଜ'(jaw) ଏବଂ କାନ୍ଧରେ ବାହୁକୁ ବ୍ୟାପିଯାଏ, ତୁରନ୍ତ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ନିଅନ୍ତୁ ।
ନିରାକରଣ-ଚିକିତ୍ସା
ECG ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ସହଜ, ହୃଦଘାତର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ପରୀକ୍ଷା । ହୃଦଘାତର ଅଧ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ, ECGର ପ୍ରଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ପ୍ରଥମ ECGରେ ଯଦି କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ, ତେବେ ସେମାନେ 20 ମିନିଟ୍ ପରେ ପୁନର୍ବାର ପରୀକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଯଦି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଗୁଡିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏନାହିଁ, ତେବେ ଟ୍ରପୋନିନ୍ I ଏବଂ ଟ୍ରପୋନିନ୍ ଟି ଏନଜାଇମ୍(Troponin I and Troponin T enzyme) ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଏ ।
ଶୀଘ୍ର ପ୍ରତିରୋଧ
ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଏବଂ ମଧୁମେହ ପରି ହୃଦରୋଗ ପାଇଁ ବିପଦ କାରଣ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ପୂର୍ବରୁ ସତର୍କ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଔଷଧ ଗ୍ରହଣ ସହ ଶାରୀରିକ ଓଜନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ । ଚର୍ବି, ଲୁଣ ଏବଂ ଚିନି କମ୍ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ । ନିୟମିତ ବ୍ୟାୟାମ କରନ୍ତୁ । ଅଧିକ ବିପଦ ଥିବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ କୋଲେଷ୍ଟ୍ରୋଲ୍-ହ୍ରାସକାରୀ ଷ୍ଟାଟିନ୍ ଏବଂ ରକ୍ତ-ପତଳା ଆସ୍ପିରିନ୍(Blood-thinning) ଭଲ କାମ କରିପାରେ । ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଯଦି ଆପଣ ଏହାକୁ ନିୟମିତ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣ ବଡ଼ ବିପଦକୁ ଏଡାଇ ପାରିବେ ।
ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ...
ହୃଦଘାତର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ମାଂସପେଶୀ ନଷ୍ଟକୁ ରୋକିବାରେ ଆସ୍ପିରିନ୍ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗୀ । ଏହି ଔଷଧକୁ ସାଧାରଣ ଚିକିତ୍ସକ ଏବଂ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ କର୍ମଚାରୀମାନେ ନିରାପଦରେ ଦେଇପାରିବେ । ପାଣିରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଆସ୍ପିରିନ୍ ଅଧିକ ଲାଭଦାୟକ ଅଟେ । ଏହାକୁ ପାଣିରେ ମିଶାନ୍ତୁ ଏବଂ ତୁରନ୍ତ ସେହି ପାଣି ପିଅନ୍ତୁ । ଏହା ବିପଦକୁ 20-25% ହ୍ରାସ କରିଥାଏ ।
ଔଷଧ ନିୟମିତ ବ୍ୟବହୃତ କରନ୍ତୁ
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଔଷଧକୁ ସଠିକ୍ ମାତ୍ରାରେ ଏବଂ ନିୟମିତ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଜରୁରୀ, କାରଣ ଏଗୁଡିକର ପ୍ରଭାବ ପଡିଥାଏ । ତେଣୁ ଔଷଧ ସେବନରେ ଅବହେଳା କରନ୍ତୁ ନାହିଁ । ହୃଦଘାତ ଚିହ୍ନଟ ପରେ ଉନ୍ନତ ଔଷଧ ଏବଂ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି ସହାୟତାରେ ଅନେକ ଲୋକ 15 ବର୍ଷ ପରେ ମଧ୍ୟ ଆରାମରେ ଜୀବନଯାପନ କରିପାରୁଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଔଷଧର ବ୍ୟବହାର, ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥତା ଏବଂ ଔଷଧକୁ ସହ୍ୟ କରିବାରେ ଅକ୍ଷମତା ହେତୁ ଶହେ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 40 ଜଣ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଯଥା ସମ୍ଭବ ମେଡିସିନକୁ ନିୟମିତ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତୁ ।
ଯଦି ଚିକିତ୍ସା ବିଳମ୍ବ ହୁଏ ...
ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଆସିବା ଏବଂ ଚିକିତ୍ସା ପାଇବାରେ ବିଳମ୍ବ ହୋଇଥିଲେ, ହୃଦୟ ମାଂସପେଶୀ କିଛି ମାତ୍ରାରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥାଏ । ହୃଦୟକୁ ବଞ୍ଚାଇବାର ଏକ ସୁଯୋଗ ଅଛି | ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୃଦଘାତକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ବିଟା-ବ୍ଲକର୍ସ(Beta-blockers) ଏବଂ ACE ଇନହିବିଟର(ACE inhibitor)ପ୍ରକାର ଔଷଧ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ଯଦି ହୃଦଘାତ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ, ରେନିନ-ଆଙ୍ଗିଓଟେନସିନ୍ ସିଷ୍ଟମ୍ ଇନହିବିଟର(renin-angiotensin system inhibitors) ଏବଂ ARNI-type ଔଷଧ ସହିତ ବିଟା ବ୍ଲକର୍ ଗୁଡିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗୀ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ, ଡାଇବେଟିସରେ ବ୍ୟବହୃତ ଆଲଡୋଷ୍ଟେରନ୍ ଆଣ୍ଟାଗନାଷ୍ଟସ୍(aldosterone antagonists) ଏବଂ SGLT ଇନହିବିଟର ପ୍ରକାରର ଔଷଧ ଉପକାରୀ ।
