ଗୁଜୁରାଟ: ଆଜି ବିଶ୍ୱ ସିଂହ ଦିବସ । ବିଗ୍ କ୍ୟାଟ୍ ରେସକ୍ୟୁ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅଗଷ୍ଟ ୧୦ ତାରିଖରେ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ସିଂହ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଲୋକଙ୍କୁ ସିଂହ ସଂପର୍କରେ ସଚେତନ କରିବା ଏହି ଦିବସର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଜଙ୍ଗଲର ରାଜା କୁହାଯାଉଥିବା ସିଂହ ସଂଖ୍ୟା କ୍ରମଶଃ କମୁଥିବାବେଳେ ଏବେ ବିଶ୍ୱର ମାତ୍ର ଅଳ୍ପ କିଛି ଅଞ୍ଚଳରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ୫୦ ବର୍ଷ ତଳେ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ସିଂହ ସଂଖ୍ୟା 1 ଲକ୍ଷ ୧୦ ହଜାର ଥିଲା , ଯାହା ଏବେ ୩୦ ହଜାର ଭିତରେ ସୀମିତ ରହିଛି । ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଉଛି , ଏହି ପ୍ରାଣୀର ପ୍ରାକୃତିକ ବାସସ୍ଥାନର ଅବକ୍ଷୟ । ତେବେ ଗତ ୧୦୦ ବର୍ଷ ଭିତରେ ଏହାର ୭୫ ପ୍ରତିଶତ ବାସସ୍ଥାନ ନଷ୍ଟ ହୋଇସାରିଲାଣି । ୧୨ଟି ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶରୁ ସିଂହ ଲୋପ ପାଇସାରିଲାଣି । ଏଣୁ ଏହି ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ବାବଦରେ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏହି ଦିବସ ପାଳନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
ଏକଦା ଏସିଆଟିକ୍ ସିଂହ ପର୍ସିଆ ଏବଂ ଆରବ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ପରି ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଥିଲା କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାକୃତିକ ବାସସ୍ଥାନ ନଷ୍ଟ ହେବା ସେମାନଙ୍କୁ ଆଜି ଗୁଜୁରାଟର ଗିରରେ ରଖାଯାଇଛି । ସାରା ବିଶ୍ବ ଏବେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସିଂହ ଦିବସ ପାଳନ କରୁଥିବାବେଳେ ଆଫ୍ରିକା ପରେ ଏସିଆର ଏକମାତ୍ର ସ୍ଥାନ ଗିର, ଯେଉଁଠାରେ ସିଂହ ସବୁଠାରୁ ସୁରକ୍ଷିତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ।
ଏସିଆଟିକ୍ ସିଂହ ସଂରକ୍ଷଣର ପଦକ୍ଷେପ ପ୍ରଥମେ 1910 ଏବଂ 1911 ମସିହାରେ ଜୁନାଗଡର ନବାବଙ୍କ ଦ୍ବାରା କରାଯାଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ସେ ଶିକାରକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିଥିଲେ, ଯେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ବହୁତ ମାତ୍ରା କମିଯାଇଥିଲା। ସଂକ୍ଷେପରେ, ଜୁନାଗଡର ନବାବ ହିଁ 1911 ମସିହାରେ ସିଂହର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏହା ପରେ ରାଜ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗ ସିଂହ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ତତ୍ପର ହୋଇଉଠିଲା ଏବଂ ଯଦ୍ବାରା ଗିରରେ ସିଂହ ସଂଖ୍ୟା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସର୍ବାଧିକ ସୁରକ୍ଷିତ ରହି ପାରିଛନ୍ତି ।
1911 ପରଠାରୁ ଗିରରେ ସିଂହଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଗିର ଅଞ୍ଚଳର ଜଙ୍ଗଲରେ ପ୍ରାୟ 674 ସିଂହ ବାସ କରୁଛନ୍ତି। ତେବେ ବଢୁଥିବା ସିଂହସଂଖ୍ୟା ପଛରେ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । 1990 ମସିହାରେ 300 ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଜଙ୍ଗଲରେ 284 ସିଂହ ଦେଖାଯାଇଥିବାବେଳେ 2020 ମସିହାରେ 30,000 ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ 674 ସିଂହ ବାସ କରୁଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। ଏହି ଯାତ୍ରା 1911 ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
ସୂଚନାମୁତାବକ, ସୌରାଷ୍ଟ୍ରର ନଅଟି ଜିଲ୍ଲାରେ 53 ପ୍ରଜାତିର ସିଂହ ଦେଖାଯାଏ । ଏତେ ବଡ ସଫଳତାର ଶ୍ରେୟ ଗିରରେ ରହୁଥିବା ସ୍ଥାନୀୟ ମାଲଧାର ବାସୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଯାଇଥାଏ । ସିଂହମାନଙ୍କର ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ ଏବଂ ନିରାପତ୍ତା ଉପରେ ବନ ବିଭାଗ କିଛି ସଠିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଆଜି ସେମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି। ସେହି ସମୟରେ କେବଳ ଜୁନାଗଡରେ ଦେଖାଯାଇଥିବା ଏସିଆଟିକ୍ ସିଂହ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମରେଲି, ଭବନଗର, ପୋରବନ୍ଦର, ଗିର୍ ସୋମନାଥ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଜିଲ୍ଲା ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଉଛି । ଗିରରେ ସିଂହର କ୍ରମାଗତ ପ୍ରଜନନ ଏବଂ ସିଂହର ସୁରକ୍ଷା ତଥା ବେଆଇନ ଜଙ୍ଗଲ ନଷ୍ଟ ହେବା ପାଇଁ ସରକାର ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗର ଉଦ୍ୟମ ଗିର ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଙ୍ଗଲର ରାଜାଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାରେ ସଫଳ ହୋଇପାରିଛି ।
ବ୍ୟୁରୋ ରିପୋର୍ଟ, ଇଟିଭି ଭାରତ
