मुंबई - Naseeruddin Shah birthday: भारतातील सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्यांपैकी एक असलेले नसीरुद्दीन शाह आज 74 वर्षांचे झाले आहेत. गेल्या चार दशकापासून आपण त्यांना रंगभूमी आणि चित्रपटाच्या माध्यमातून रसिकांची सेवा करताना पाहात आलोय. अभिनय हेच आपल्या जगण्याचं ध्येय मानून जगणाऱ्या या प्रतिभावंत कलाकाराचा चित्रपटसृष्टीतील प्रवास विलक्षण असाच राहिला आहे.
आपल्या अष्टपैलु अभिनयानं त्यांनी साकारलेली अनेक पात्रं अजरामर केली. आपल्या व्यक्तीरेखेमध्ये समरसून जाण्याची हातोटी त्यांनी अनुभवाच्या आणि प्रयोगशील वृत्तीच्या जोरावर साध्य केली आहे. नसीरुद्दीन शाह यांनी अपारंपरिक भूमिकांनी स्वतःसाठी एक स्थान निर्माण केलं आहे आणि जगभरातील प्रेक्षकांवर कायमचा प्रभाव टाकला आहे.
येथे त्याच्या काही सर्वात संस्मरणीय कामगिरी आणि चित्रपटांवर एक नजर टाकूयात.
1. 'ए वेनस्डे!' (२००८)
या आकर्षक थ्रिलर चित्रपटामध्ये नसिरुद्दीन शाह यांनी एका अज्ञात सामान्य माणसाची भूमिका केली आहे. व्यवस्थेला आव्हान देण्यासाठी तो व्यक्ती अनेक प्रकरणे स्वतःच्या हातात घेतो. भ्रष्टाचाराविरुद्ध स्वबळावर एक सशक्त प्रयोग करणाऱ्या निवृत्त पोलिस अधिकाऱ्याची त्यांनी साकारलेली भूमिका कायमची स्मरणात कोरलेली आहे.
2. 'जाने भी दो यारो' (1983)
एक कल्ट क्लासिक व्यंग्यात्मक कॉमेडी चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांनी अचूक कॉमेडी टायमिंग आणि विनोदातील बारकावे याच्या जोरावर आपलं कौशल्य दाखवून दिलं. कलाकारांच्या समवेत आदर्शवादी छायाचित्रकार म्हणून त्याची भूमिका आजही त्याच्या कॉमिक सेन्ससाठी प्रसिद्ध आहे.
3. 'सरफरोश' (1999)
या अ‍ॅक्शन-पॅक ड्रामामध्ये नसीरुद्दीन शाह यांनी एका पाकिस्तानी गझल गायकाची आणि दहशतवादी अशी दुहेरी व्यक्तिरेखा साकारली होती. गुंतागुंतीच्या व्यक्तीरेखांचं मानवीकरण करण्याच्या त्यांच्या अनोख्या क्षमतेनं कथनात खोलवर भर टाकली आणि समीक्षकांची भरपूर प्रशंसा मिळवली.
4. 'इजाजत' (1987)
या मार्मिक चित्रपटानं मानवी नातेसंबंधांच्या गुंतागुंतीचा शोध लावला. यामध्ये नसिरुद्दीन शाह यांनी दोन स्त्रियांमध्ये अडकलेल्या पुरुषाच्या रूपात सूक्ष्म पण शक्तिशाली अभिनयाचं प्रदर्शन केलं. त्यांच्या भूमिकेतील भावनिक खोली आणि संवेदनशीलतेसाठी त्यांच्या अभिनयाची प्रशंसा केली गेली.
5. 'मासूम' (1983)
बेवफाई आणि सलोखा यामुळे विखुरलेल्या कुटुंबाच्या या संवेदनशील कथानकात पश्चात्ताप करणारा पती आणि वडील म्हणून नसीरुद्दीन शाह यांच्या भूमिकेनं प्रेक्षकांकडून सहानुभूती आणि समजूतदारपणा जागृत करण्याची त्यांची क्षमता दाखवून दिली.
6. 'मिर्च मसाला' (1987)
वसाहतवादी भारतातील महिला सक्षमीकरण आणि अत्याचाराविरुद्धच्या प्रतिकाराविषयीच्या या स्त्रीवादी नाट्यमय चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांच्या अभिनयानं कथेच्या सामाजिक भाष्यात महत्त्वाचं योगदान दिलं.
7. 'पार' (1984)
ग्रामीण गरिबी आणि शोषणाचं चित्रण असलेल्या या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांनी उदरनिर्वाहासाठी धडपडणाऱ्या एका सायकल रिक्षाचालकाची भूमिका साकारली आहे. त्यांच्या रांगडी आणि संवेदनशील अभिनयानं उपेक्षित समुदायांना तोंड द्यावे लागलेल्या कठोर वास्तवांवर प्रकाश टाकला आहे
8. 'अल्बर्ट पिंटो को गुस्सा क्यूं आता है?' (१९८०)
सामाजिक अन्याय आणि वैयक्तिक अशांततेचा सामना करणाऱ्या सामान्य माणसाची नसीरुद्दीन शाह यांनी साकारलेली व्यक्तिरेखा प्रेक्षकांच्या मनात खोलवर रुजली. चित्रपटातील राग आणि मोहभंगाचा शोध, गुंतागुंतीच्या भावनांचा अभ्यास करण्याची शाह यांची क्षमता यातून प्रदर्शित झाली.
९. 'मंथन' (१९७६)
श्याम बेनेगल दिग्दर्शित 'मंथन' या गाजलेल्या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती. गुजरातमधील दूध सहकारी चळवळीवरील या कथेतील एका उत्कट कार्यकर्त्याच्या चित्रणामुळे चित्रपटाच्या सामाजिक संदेशात खोलवर भर पडली.
10. 'मान्सून वेडिंग' (2001)
मीरा नायर दिग्दर्शित चित्रपटात नसीरुद्दीन शाहने एका गोंधळातील लग्नातील कौटुंबिक रहस्यं असलेल्या आणि संकटांशी झुंजत भावनिकदृष्ट्या दूर असलेल्या वडिलांची भूमिका साकारली होती. त्यांच्या कसदार अभिनयानं त्यांनी या कथेतील पात्राचे अनेक पदर उलगडून दाखवले.
नसीरुद्दीन शाह यांनी 100 हून अधिक चित्रपटांमध्ये उत्कृष्ट अभिनय सादर करुन जगभरातील प्रेक्षकांच्या मनात आणि हृदयात स्थान निर्माण केलंय. भारतीय चित्रपटसृष्टीतील त्यांचे योगदान या भूमिकांपुरते मर्यादित नाही. त्यांची कारकीर्द चार दशकांहून अधिक काळ पसरलेली आहे आणि त्यात थिएटर आणि टेलिव्हिजनमधील असंख्य प्रशंसित कामगिरीचा समावेश आहे. अलिकडेच त्यांनी 'गेहराइयाँ', 'माररिच' आणि 'कुट्टे' सारख्या चित्रपटांमध्ये भूमिका साकारल्या होत्या. अशा या चतुरस्त्र नटसम्राटाला वाढदिवसाच्या हार्दिक सदिच्छा!!
