नवी दिल्ली : डोक्याच्या दुखापतीला हलके घेऊ नका, डोक्याला दुखापत झाल्यास गंभीर परिणाम होऊ शकतात. अपघातामुळे किंवा कोणत्याही कारणाने डोक्याला किंवा मेंदूला झालेली दुखापत कधी कधी खूप गंभीर परिणाम देऊ शकते, त्यामुळे दुखापत गंभीर असो वा सामान्य, त्याकडे कधीही दुर्लक्ष करू नये. डोके किंवा मेंदूला झालेल्या दुखापतीमुळे होणारे गंभीर धोके, पीडित व्यक्तीच्या जीवनावर होणारे परिणाम याविषयी लोकांमध्ये जागरुकता निर्माण करण्याच्या उद्देशाने दरवर्षी 20 मार्च रोजी जागतिक डोके दुखापत दिन जगभरात साजरा केला जातो.
डोके दुखापत का धोकादायक आहे : जगभरातील डॉक्टर म्हणतात की खेळ किंवा इतर शारीरिक हालचालींमुळे, कोणत्याही प्रकारच्या रस्त्यावरील किंवा इतर अपघातात डोक्याला दुखापत झाल्यास पीडित व्यक्तीसाठी प्राणघातक ठरू शकते. अनेकवेळा यामुळे त्याला आयुष्यभर केवळ अपंगत्वाचा सामना करावा लागतो असे नाही तर मृत्यूही होऊ शकतो. वास्तविक डोक्याला किंवा मेंदूला कोणत्याही प्रकारच्या दुखापतीला डोके दुखापत म्हणतात. डोक्याच्या दुखापतींमध्ये किरकोळ ओरखडे ते क्रॅनियल फ्रॅक्चर, मेंदूच्या काही भागाला इजा होणे किंवा दुखापतीमुळे रक्तस्त्राव किंवा डोक्याच्या आत सूज येण्यापर्यंत असू शकते. विशेष म्हणजे या प्रकारच्या दुखापतीमुळे अनेक वेळा पीडित व्यक्तीच्या मेंदूच्या मज्जातंतू आणि ऊतींना इजा पोहोचू शकते, ज्यामुळे त्याच्या मेंदूला गंभीर दुखापत होऊ शकते. त्याचवेळी अशा परिस्थितीत, त्याचे डोळे आणि पाहण्यास मदत करणाऱ्या नसांवर देखील परिणाम होऊ शकतो. ज्याचा परिणाम काहीवेळा पीडित व्यक्तीची दृष्टी कायमची किंवा तात्पुरती गमावणे, इतर कोणत्याही प्रकारे अपंगत्व, मानसिक संतुलन बिघडणे, शरीराच्या कोणत्याही भागाचे तुकडे होणे किंवा काम करण्याची क्षमता गमावणे, कधीकधी त्याची उभे राहण्याची, बोलण्याची आणि विचार करण्याची क्षमता कमी होणे. प्रभावित होऊ शकतो आणि त्याची स्मरणशक्तीही कमकुवत होऊ शकते किंवा निघून जाऊ शकते. याशिवाय काही वेळा डोक्याला गंभीर दुखापत झाल्याने पीडितेचा मृत्यूही होतो.
डोक्याला दुखापतीचे प्रकार : डोक्याला किंवा मेंदूच्या दुखापतींचे साधारणपणे दोन प्रकार असतात. पहिली ज्यामध्ये पडल्यामुळे किंवा डोक्यावर इतर वस्तू आदळल्यामुळे डोक्याला थोडीशी दुखापत झाली आहे. परंतु डोक्याच्या आत किंवा बाहेर रक्तस्त्राव होत नाही आणि जखम तयार होत नाही. दुसरे ज्यामध्ये डोक्याला अंतर्गत दुखापत, कवटीचे हाड फ्रॅक्चर आणि क्रॅक होणे, मेंदूला दुखापत आणि नुकसान आणि अपघातामुळे त्याच्याशी संबंधित नसांना आणि मज्जातंतूंना इजा होणे यासारख्या गंभीर समस्या असू शकतात. ज्यांना सामान्यतः हेमॅटोमा, रक्तस्त्राव, आघात, सूज, कवटीचे फ्रॅक्चर इत्यादी म्हणून ओळखले जाते. या अटी सहसा खूप गंभीर स्थितीत होऊ शकतात. खेळाव्यतिरिक्त मोटार आणि वाहन-पादचारी अपघात, पडणे, सामान्य हिंसाचार, घरगुती हिंसाचार, लहान मुलांमध्ये डोक्यावर अनेक वेळा पडणे, यामुळे डोक्याला दुखापत होण्याची बहुतेक प्रकरणे समोर येतात.
जागतिक डोके दुखापत जागृती दिनाचे महत्त्व : सरकारी आकडेवारीनुसार देशात रस्ते अपघातात दरवर्षी सुमारे 80,000 लोकांचा मृत्यू होतो. जे जगभरातील मृत्यूंपैकी सुमारे 13% आहे. त्याच वेळी, जगभरात दर 4 मिनिटांनी डोक्याला दुखापत झाल्यामुळे एक मृत्यू होतो. हा आकडा भारतात दर 7 मिनिटाला एक मृत्यू आहे. हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की लोक साधारणपणे पडणे, काहीतरी आदळणे आणि डोक्याला किंचित दुखापत होणे यासारख्या घटनांकडे दुर्लक्ष करतात. सामान्यतः, लोकांना असे वाटते की केवळ डोक्याला किंवा मेंदूला झालेल्या जखमांवर गंभीर परिणाम दिसून येतात जे मोठ्या अपघातामुळे होतात. हे योग्य नसताना. कधी कधी डोक्याच्या अतिसंवेदनशील भागाला थोडीशी दुखापत झाली किंवा डोक्याला मार लागल्यानेही डोके आणि मेंदूला गंभीर इजा होऊ शकते. अशा स्थितीत जागतिक डोके दुखापत जागृती दिनामुळे डोक्याच्या दुखापतीबाबतचे गैरसमज आणि त्यासंबंधीची वस्तुस्थिती याबाबत सर्वसामान्यांमध्ये जनजागृती करण्याची संधी मिळते. जेणेकरून, डोक्याच्या दुखापतीला हलके न घेता, ते ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घेऊ शकतात, डोके तपासू शकतात आणि आवश्यक असल्यास वेळेवर उपचार घेऊ शकतात, जेणेकरून समस्या गंभीर होण्यापासून किंवा त्याचे दुष्परिणाम टाळता येतील.
डोक्याला होणारी दुखापत कशी टाळायची : आपल्या दैनंदिन जीवनात अनेक खबरदारी किंवा सवयी आहेत. ज्यांचा अवलंब केल्याने कोणत्याही कारणामुळे डोक्याला दुखापत होण्याचा धोका कमी होतो. अपघात झाला तरी डोक्याला दुखापत होण्याचा धोका कमी होतो आणि दुखापत झाल्यानंतरही त्याचा धोका कमी होतो. गंभीर परिणाम टाळल्यास काही प्रमाणात हे साध्य करता येते. त्यातील काही खालीलप्रमाणे आहेत.
- कारमध्ये प्रवास करताना नेहमी सीट बेल्ट लावा. जर वाहनात बरीच लहान मुले प्रवास करत असतील ज्यांना सीट बेल्ट लावता येत नसेल तर वाहनात लहान मुलांची सुरक्षा सीट वापरा.
- स्कूटर, मोटरसायकल किंवा कोणतीही दुचाकी चालवताना हेल्मेट घाला.
- कोणतेही वाहन चालवताना रस्ता सुरक्षा नियमांचे पालन करा आणि रॅश ड्रायव्हिंग करू नका.
- घरात वडीलधारी मंडळी असतील तर बाथरूममध्ये आणि पायऱ्यांवर चांगली प्रकाशयोजना असावी.
- चालत असताना आवश्यक असल्यास आधारासाठी व्यवस्था करा.
- दारूच्या नशेत किंवा ड्रग्ज किंवा अल्कोहोलच्या प्रभावाखाली कधीही गाडी चालवू नका.
- भूकंप किंवा इतर नैसर्गिक आपत्तीसारख्या आपत्कालीन परिस्थितीसाठी आवश्यक सुरक्षा नियमांची जाणीव ठेवा आणि आवश्यक असल्यास त्यांचे पालन करा.
- डोक्याला झालेली दुखापत गंभीर असो वा सौम्य, ती कधीही हलक्यात घेऊ नका. ताबडतोब वैद्यकीय मदत घ्या.
हेही वाचा : Women Mortality Rising Due To COVID : सावधान! गरोदर महिलांकरिता कोरोना ठरतोय जीवघेणा
