भोपाळ: सनातन धर्मानुसार कार्तिक महिना हा सर्वात शुभ आणि महत्त्वाचा महिना मानला जातो. कार्तिक पौर्णिमा (kartik purnima 2022) कार्तिक महिन्यातील पौर्णिमेला साजरी केली जाते. या दिवशी लोक व्रत ठेवून भगवान विष्णूची (Lord Vishnu) पूजा करतात. हा दिवस विष्णूला समर्पित आहे. कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी दीपदान (Dev Deepawali) आणि तुळशीपूजनही केले जाते. प्रत्येक महिन्यात पौर्णिमा असते, परंतु हिंदू कॅलेंडरनुसार कार्तिक पौर्णिमेला विशेष महत्त्व आहे. या दिवशी भक्त एक दिवस उपवास ठेवतात आणि नंतर चंद्र पाहूनच हा उपवास सोडतात. या वर्षी कार्तिक पौर्णिमेचे व्रत 8 नोव्हेंबर 2022 रोजी ठेवले जाणार आहे, तर वर्षातील शेवटचे चंद्रग्रहणही (Lunar Eclipse on Kartik Purnima) 8 नोव्हेंबर रोजी होईल.
घरात धन-धान्य टिकून राहते: कार्तिक महिना हा सर्व महिन्यांत श्रेष्ठ मानला जातो. पौराणिक मान्यतेनुसार श्री हरी विष्णूने याच महिन्यात मत्स्य अवतार घेतला. यावर्षी कार्तिक पौर्णिमा व्रत 8 नोव्हेंबर 2022 रोजी ठेवण्यात येणार आहे. या दिवशी पवित्र नदीत स्नान करून दान केल्याने महिनाभर पूजा केल्याचे फळ मिळते, असे मानले जाते. शीख धर्मानुसार कार्तिक पौर्णिमा ही गुरु नानक जयंती म्हणूनही साजरी केली जाते. शास्त्रानुसार कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी काही विशेष काम केल्याने देवी लक्ष्मी प्रसन्न होते आणि व्यक्तीच्या जीवनात कधीही धन आणि धान्याची कमतरता भासत नाही. असे मानले जाते की, यापैकी काही विशेष उपाय केल्यास घरात धन-धान्य टिकून राहते आणि आयुष्यात कधीही आर्थिक नुकसान सहन करावे लागत नाही.
कार्तिक पौर्णिमेला विष्णू विवाह संपन्न: भगवान विष्णू आणि भगवती तुलसी यांचा विवाह कार्तिक पौर्णिमेला संपन्न होतो. अध्यात्मानुसार एकादशीच्या दिवसापासून विष्णूविवाह सुरू होतो. द्वादशीला भाविक शिवाची पूजा करतात. त्रयोदशी आणि चतुर्दशीला देवी पार्वतीचा उपवास केला जातो आणि पाचव्या दिवशी कार्तिक पौर्णिमा साजरी केली जाते. या दिवशी भगवान विष्णूचा विवाह संपन्न होतो.
पूजा कशी करावी: भगवान विष्णूचा महिना असल्याने भाविक विधींच्या मदतीने लक्ष्मी नारायणाची पूजा करतात. कार्तिक पौर्णिमेची पूजा करण्यासाठी भाविक पहाटे नदीच्या काठावर प्रथम स्नान करतात, अन्यथा घरी गंगाजल पाण्यात मिसळून स्नान करतात. त्यानंतर व्रत करून विष्णूसमोर शुद्ध देशी तुपाचा दिवा लावावा. भगवंताला तिलक लावून, धूप-दीप, फळे, फुले, नैवेद्य देऊन विधिवत पूजा करावी. संध्याकाळी विष्णूची पूजा करावी. तुपात भाजून त्यावर पंचामृत आणि पीठ अर्पण करावे. याशिवाय भगवान विष्णूसह महालक्ष्मीजींची आरती करावी. चंद्र आल्यानंतर अर्घ्य देऊन उपवास सोडावा.
कार्तिक पौर्णिमेचे महत्त्व: पौराणिक कथेनुसार असे सांगितले जाते की, या दिवशी भगवान शिवाने त्रिपुरासुर राक्षसाचा वध करून देवतांना त्यांच्या स्वर्गात परत आणले. त्याच वेळी, काही कथांनुसार, या दिवशी भगवान विष्णूने मत्स्य अवतार घेऊन लोकांचे प्राण वाचवले. या दिवशी देवता गंगेच्या काठावर दिवाळी साजरी करतात. म्हणूनच या दिवसाला देव दीपावली (Dev Deepawali) असेही म्हणतात. लोक गंगेच्या काठावर दिवे लावून भगवान विष्णू आणि त्यांच्या आवडत्या देवतांची पूजा करतात.
धन-संपत्तीची प्राप्ती होते सुख-समृद्धी: कार्तिक पौर्णिमेचे व्रत करणाऱ्या भक्तांना जीवनात ऐश्वर्य आणि समृद्धी प्राप्त होते. कार्तिक पौर्णिमेला विधिवत पूजा करणाऱ्या भक्तांना यममार्गातून मुक्ती मिळते आणि मृत्यूनंतर विष्णुलोकाची प्राप्ती होते, असे मानले जाते.
