साथीच्या आजारामुळे बदलत्या सामाजिक आणि व्यावसायिक पद्धतींमुळे शिक्षण आणि नोकरीमध्ये 'हायब्रीड' पद्धतीचा वापर वाढला आहे. 'हायब्रीड' स्टाईल म्हणजेच अशी व्यवस्था ज्यामध्ये रोज ऑफिसला जाण्याऐवजी घरूनच काम करणं आणि घरी राहून शाळेच्या क्लासेसला हजर राहणं सोयीस्कर आहे. यामुळे सर्व वयोगटातील लोकांमध्ये लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि मानसिक समस्या इत्यादी अनेक समस्या वाढवू शकतो.
निष्क्रिय, आळशी जीवनशैली आणि खाण्याच्या चुकीच्या सवयींच्या वाढत्या प्रवृत्तीमुळे, मधुमेह आणि लठ्ठपणासह इतर कॉमोरबिड समस्यांची प्रकरणे सर्वांमध्ये दिसून येत होती. पण कोरोनाच्या काळात या परिस्थितीला बळी पडणाऱ्यांच्या संख्येत लक्षणीय वाढ नोंदवली गेली. लॉकडाऊन आणि त्यामुळे वाढलेली शारीरिक निष्क्रियता आणि जीवनशैलीमुळे अभ्यास आणि नोकरीशी संबंधित नवीन व्यवस्थांमध्ये आळशीपणा ही कारणे मुख्य मानली गेली आहेत.
शारीरिक निष्क्रियतेमुळे वाढत्या समस्या
दिल्लीतील डॉ. कुमुद सेनगुप्ता, जे गेल्या काही वर्षांपासून लहान मुलांमधील मधुमेह आणि लठ्ठपणा यासारख्या समस्या रोखण्यासाठी काम करत आहेत, त्यांनी ईटीव्ही इंडिया सुखीभावाला सांगितले की, तरुण वयात किंवा तरुण वयात मधुमेह किंवा लठ्ठपणाची समस्या आजच्या काळात सामान्य झाली आहे. याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे आपल्या जीवनशैलीत शारीरिक श्रमाचा अभाव. सध्या बहुतेक मुले अभ्यास, शिकवणी, खेळ आणि प्रौढ नोकरीसाठी एकाच ठिकाणी लॅपटॉप किंवा मोबाइलसमोर दिवसभर घालवतात. या प्रणालीचा त्यांच्या खाण्याच्या आणि झोपण्याच्या सवयींवरही परिणाम होतो. अशा स्थितीत शरीराला व्यायाम नसताना, कॅलरीज योग्य प्रमाणात बर्न होत नाहीत, अन्नाचे पचन व्यवस्थित होत नाही. तसेच शरीराच्या उर्वरित भागांना योग्य प्रमाणात पोषण मिळत नाही, ज्यामुळे शरीराच्या सर्व अवयवांच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो.
दिनचर्या सक्रिय ठेवा
डॉ. कुमुद सांगतात की, वय कितीही असो, लोकांनी आरोग्यदायी सवयींचा दैनंदिन दिनक्रमात समावेश केला पाहिजे. परिणामी त्यांची शारीरिक आणि मानसिक क्रिया कायम राहते. यासोबतच आपल्या शरीरातील सर्व यंत्रणा चांगल्या प्रकारे काम करण्यासाठी योग्य आहार आणि झोपेच्या सवयी लावणे अत्यंत आवश्यक आहे. योग्य आहार आणि व्यायाम यामुळे लोक मधुमेह, लठ्ठपणा, रक्तदाब आणि हृदयविकार यासह अनेक प्रकारच्या शारीरिक आणि मानसिक समस्या टाळू शकतात.
आहारात शिस्त
कोणत्याही प्रकारचे रोग किंवा समस्या टाळण्यासाठी किंवा त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आहारावर नियंत्रण ठेवणे सर्वात महत्त्वाचे आहे. नियंत्रण घेणे म्हणजे काही गोष्टी पूर्णपणे सोडून द्याव्यात असे नाही. मधुमेह, लठ्ठपणा किंवा रक्तदाब अशी विशेष समस्या आधीच असेल तर अर्थातच काही खाद्यपदार्थ टाळणे आवश्यक आहे. परंतु सामान्य स्थितीत सर्व प्रकारचे अन्नपदार्थ खाऊ शकतात.
‘चीट मील’
कधी कधी ‘चीट मील’ किंवा असा आहार एखाद्या खास प्रसंगी खाता येईल. आपण नियमितपणे खातो त्या आहारात ताज्या भाज्या, फळे, कडधान्ये आणि धान्ये असणे अत्यंत आवश्यक आहे. याशिवाय अन्न त्याच्यासाठी ठरलेल्या वेळेतच खावे. जेणेकरून पचनसंस्थेला पचनासाठी पुरेसा वेळ मिळेल आणि कोणत्याही प्रकारचे आजार होण्याची शक्यता नाही.
व्यायामासाठी थोडा वेळ घ्या
संकरित शिक्षण किंवा नोकरीच्या सुविधेमुळे ऑनलाईन पधद्तीने शाळा करत आहेत आणि वर्क फ्रॉम होम माध्यमातून नोकरी करत आहेत. त्यामुळे त्यांच्या शारीरिक हालचालींमध्ये लक्षणीय घट झाली आहे. अशा परिस्थितीत नियमित व्यायाम करणे अत्यंत आवश्यक आहे. तुम्हाला बाजारातून काही आणायचे असल्यास पायी किंवा सायकलने जाऊ शकता.
तणाव नियंत्रणात ठेवा
डॉ. कुमुद सांगतात की, जास्त वेळ एकाच जागी बसून राहणे, नुसते घरी राहणे किंवा एकाच प्रकारचे काम करणे, जाणूनबुजून किंवा नकळत लोकांमध्ये तणाव आणि नैराश्याची समस्या वाढू शकते. अशा मानसिक अवस्थेमुळे शरीरात होणारे आजार आणि समस्या खूप वाढू शकतात. म्हणूनच स्वत:ला आणि तुमच्या आजूबाजूच्या लोकांना तणाव आणि नैराश्यापासून दूर ठेवण्यासाठी प्रयत्न करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
धूम्रपान आणि अल्कोहोलपासून दूर रहा
काही वेळा धूम्रपान, मद्यपान किंवा इतर कोणत्याही प्रकारच्या मादक पदार्थाची सवय देखील अनेक प्रकारच्या समस्यांना जन्म देऊ शकते. विशेषत: जर ती व्यक्ती आधीच कोणत्याही कॉमोरबिडीटी, रोग किंवा इतर स्थितीचा बळी असेल तर अशा सवयीमुळे त्याची शारीरिक आणि मानसिक स्थिती बिघडू शकते. या समस्यांमध्ये कोणत्याही प्रकारच्या नशेच्या सवयीमुळे डोळे, फुफ्फुसे, मूत्रपिंड, आतडे आणि हृदय इत्यादी गंभीर आजारांचा धोका वाढतो.
हेही वाचा - COVID causes stillbirths : कोरोनामुळे प्रसूतिपूर्व मृत्यूच्या प्रमाणात वाढ
