हैदराबाद: 'ज्येष्ठमध' (Mulethi) किंवा लिकोरिस (Liquorice) हे अशीच एक औषधी वनस्पती आहे जी आयुर्वेदात खूप फायदेशीर औषध मानली जाते. सर्दी, खोकला आणि फ्लू यांसारख्या समस्यांमध्ये ज्येष्ठमधचे सेवन केल्याने फायदा होतो असे सामान्यतः मानले जाते, परंतु ज्येष्ठमधचे फायदे इतकेच मर्यादित नाहीत. ज्येष्ठमधचे सेवन पचन, फुफ्फुसांशी संबंधित समस्या इत्यादींमध्ये देखील खूप फायदेशीर आहे. (Mulethi during winter)
नैसर्गिक आणि आयुर्वेदिक उपाय: हिवाळा सुरू झाल्यामुळे वातावरणातील आर्द्रता वाढते. त्यामुळे अनेक प्रकारचे संसर्ग पसरतात ज्यामुळे सर्दी, ताप, घसा खवखवणे अशा समस्या निर्माण होतात. अशा परिस्थितीत, बरेच लोक हवामान आणि संसर्गाचे परिणाम टाळण्यासाठी आणि संसर्ग झाल्यास लवकर बरे होण्यासाठी घरातील प्राचीन, नैसर्गिक आणि आयुर्वेदिक उपायांचा वापर सुरू करतात.
औषधी वनस्पतींसह एकत्रितपणे फायदेशीर: आयुर्वेदात अशी अनेक औषधे आणि वनौषधी सांगितल्या आहेत, ज्या हिवाळ्यात खूप फायदेशीर असतात. ज्येष्ठमध ही आयुर्वेदात नमूद केलेल्या औषधी वनस्पतींपैकी एक आहे, जी तिच्या नैसर्गिक स्वरूपात किंवा इतर औषधी वनस्पतींसह एकत्रितपणे फायदेशीर आहे. विविध प्रकारचे टूथपेस्ट, माउथ फ्रेशनर्स आणि माउथवॉश तयार करण्यासाठी देखील वापरली जाते.
मुलेठीचे गुणधर्म: आयुर्वेदात ज्येष्ठमध हे अत्यंत गुणकारी औषध मानले जाते. त्याला यष्टिमधु असेही म्हणतात. ज्येष्ठमधमध्ये दाहक-विरोधी, प्रतिजैविक आणि सूक्ष्मजीवविरोधी गुणधर्म आहेत. कॅल्शियम, प्रथिने, मॅग्नेशियम, जीवनसत्त्वे ए आणि ई, लोह, पोटॅशियम, सेलेनियम, फॉस्फरस, सिलिकॉन, झिंक, कॅल्शियम, बीटा-कॅरोटीन, ग्लिसेरिक ऍसिड आणि अँटी-ऑक्सिडंट्स यांसारख्या पोषक तत्वांमध्ये ते समृद्ध आहे.
आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर: मुंबईतील आयुर्वेदिक वैद्य डॉ. मनीषा काळे म्हणतात की, खोकला, सर्दी, घसा आणि फुफ्फुसाचे संक्रमण आणि तोंड किंवा पोटाशी संबंधित अनेक समस्यांच्या समस्यांमध्ये ज्येष्ठमधचा उपयोग औषधांच्या निर्मितीमध्ये केला जातो. हे फक्त मिश्र औषधाच्या स्वरूपात वापरले जात नाही, तर त्याचे मूळ स्वरूप जसे की मूळ, साल किंवा लाकडाची भुकटी किंवा उकळवून तयार केलेला डेकोक्शन वापरणे देखील आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरू शकते. ज्येष्ठमध गरम पाण्यात उकळवून ते पाणी थंड झाल्यावर वापरल्याने डोळे, जखमा किंवा त्वचा धुण्यासही आराम मिळतो.
श्वसनमार्गाच्या संसर्गाच्या उपचारांमध्ये खूप उपयुक्त: डॉक्टर काळे म्हणतात की, ज्येष्ठमध शरीरातील 'वात' आणि 'पित्त' दोष कमी करते. हे एक नैसर्गिक ब्रॉन्कोडायलेटर देखील मानले जाते, जे श्वसनमार्गाच्या संसर्गाच्या उपचारांमध्ये खूप उपयुक्त ठरू शकते. श्वसनमार्गाची जळजळ, सर्दी, ताप आणि संबंधित संसर्ग, घशातील सूज आणि वेदना आणि फुफ्फुसाच्या आजारांमध्ये याचे सेवन फायदेशीर ठरू शकते. कमकुवत प्रतिकारशक्ती आणि यकृताशी संबंधित समस्यांवरही ज्येष्ठमध आराम देते. डॉक्टरांच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार त्याचे नियंत्रित प्रमाणात सेवन केल्यास गॅस्ट्रिक आणि पेप्टिक अल्सर रोखण्यात आणि पचन सुधारण्यासाठी देखील उपयुक्त ठरू शकते.
